Brontekst bekijken van Stimulatie zelfzorg patiënt

{| class="wikitable" style="float:right; margin-left: 10px; width:300px; "
! colspan="2" style="height:50px; text-align:center; color: white; background-color: Yellowgreen;" |[[Leerlijn korte episode zorg|<span style="color:white; font-size:large;">Leerlijn korte episode zorg</span>]]
|-
|'''Auteur'''
|[[Gebruiker:Yeun Ying Wong|Yeun Ying Wong]]
|-
|'''Stage'''
|[[1e Huisartsstage]]
[[2e Huisartsstage]]
|-
|'''KBA'''
|[[:Category:KBA 1.3 - Aanvullende diagnostiek|3. Aanvullende diagnostiek]]<br />
|-
|'''Competenties'''
|[[Competentiegebied 1 - Medisch handelen|1. Medisch handelen]]
[[Competentiegebied 5 - Maatschappelijk handelen|5. Maatschappelijk handelen]]
[[Competentiegebied 6 - Kennis en wetenschap|6. Kennis en wetenschap]] 
|-
|'''Leerplek'''
|TKD, leergesprek, zelfstudie en expertise onderwijs 
|-
|'''Datum'''
|12 mei 2018
|}

==== '''Relevantie''' ====

''Geef een man een vis en hij heeft eten voor één dag.'' 

''Leer een man vissen en hij heeft eten voor heel zijn leven'' 

(Chinees spreekwoord).

De''ze''lfde strekking van dit spreekwoord geldt ook voor de patiënt wat betreft zelfzorg. Volgens wikipedia.nl is ‘zelfzorg’ is een term uit de verpleegkunde die de mate aangeeft waarin een patiënt  voor zichzelf kan zorgen. Er is sprake van zelfzorgtekort als er sprake is van hulpbehoeftigheid bij  bijvoorbeeld de algemene dagelijkse levensverrichtingen. 

Tegenwoordig is zelfzorg is een veel breder begrip. Het betreft niet alleen de zieke of oudere patiënt, maar ook gezonde man of vrouw die zijn of haar gezondheid en fitheid wil behouden. Enkele zelfzorgbegrippen worden hieronder toegelicht. 

''Zelfzorgmedicijnen'' zijn produkten die zonder recept van een arts bij drogist of supermarkt kunnen worden gekocht, zie [http://zelfzorg.nl/producten www.zelfzorg.nl]. Deze medicijnen en andere medische zelfzorghulpmiddelen zijn producten die de zelfzorg vergroot, met als doel o.a. monitoring, behandeling, verlichting of preventie van ziekten. Ze worden doorgaans gebruikt zonder tussenkomst van een beroepsmatige zorgverlener. Denk aan resp. de glucosemeter, xylometazoline neusspray, pijnstillers en vitaminepillen. 

Een mooi voorbeeld van ''zelfzorginstrument'' in het kader van behandeling van ziekte is de INR-meter. Met de zelfgemeten INR-waarden kan de trombosepatiënt zelf zijn/haar dosering acenocoumerol doordoseren, zonder afhankelijk te zijn van de trombosedienst. Uiteraard is deze vorm van ''zelfmanagement'' alleen geschikt en werkbaar als de desbetreffende patiënt gemotiveerd is en de juiste inzicht hiervoor heeft. 

Daarnaast is de ontwikkeling en toepassing ''elektronische (e)-health'' programma’s en produkten in opkomst die is de zelfzorg en zelfmanagement in toenemende mate gaan ondersteunen (ref). Denk aan online-coaching bij de behandeling van slaapproblemen of stoppen met roken. Een tastbaar voorbeeld een ''e''-health produkt is de smartwatch, zoals ''Apple watch'' en Fitbit. De al-dan-niet gezonde persoon kan daarmee bijvoorbeeld zijn /haar hartslag tijdens inspanning of het aantal genomen stappen per dag digitaal bijhouden. Deze zelfinzicht kan voor sommigen een drijfveer zijn om zijn/of leefstijl te verbeteren en een gezond(er) leefpatroon op na te houden. Er bestaat hiervoor zelfs een nieuwe term en stroming: ''The Quantified Self'' (ref). 

Met andere woorden, zelfzorg en de bijbehorende produkten vergroten de mate van zelfstandigheid van een al-dan-niet zieke persoon. Tegelijkertijd reduceren ze de mate van afhankelijk zijn van de ander; en kan dat zelfs voorkomen. Gezien vanuit het oogpunt van het nieuwe concept Positieve Gezondheid van Machteld Huber (ZonNW <nowiki>https://www.zonmw.nl/nl/over-zonmw/positieve-gezondheid/</nowiki> ), is de toegang tot en het kunnen uitoefenen van zelfzorg (lees: eigen regie) een belangrijke positieve factor in de ervaren eigen gezondheid van de mens, ongeacht of hij/zij een chronische ziekte heeft, een oudere is of niet.  

De huisarts heeft een belangrijke taak om de zelfzorg te bevorderen bij nieuwe ziektegevallen en bij minder gezondheidsvaardige patiënten. Het spreekt vanzelf dat zelfzorg over verschillende leerlijnen bestrijkt, met name die van Chronische zorg en Preventie, Interculturaliteit, APC en in het kader van voorkoming van burnout bij de huisarts zelf, ook leerlijn Professionaliteit. Deze bouwsteen heeft dan ook als doel vooral het begrip ‘zelfzorg’ te introduceren en een kader te geven. Vervolgens richt hij op de zelfzorg in het kader van de Korte episode zorg.  

==== '''Doelen''' ====
1.      Inzicht hebben in het begrip zelfzorg en diverse vormen van zelfzorg.    

2.      Bewustwording van eigen houding ten aanzien van zelfzorg ten aan van de patiënt.  

3.      Weten hoe je op positieve wijze de patiënt de zelfzorg kan aansturen, stimuleren en waar nodig daarin begeleiden. 

4.      Bewust van de ''e''-health mogelijkheden ter bevordering van zelfzorg en deze weten te vinden. 

==== '''Onderwijsactiviteit''' ====

Door de brede term bevat deze bouwsteen ook meerdere opdrachten die gebruikt kan worden voor zelfstudie danwel zelfreflectie en voor leergesprek met de hao. Sommige opdrachten zijn bedoeld ter voorbereiding op een plenaire discussie op de TKD, De leerplek wordt per opdracht specifiek aangegeven.  

==== '''Gebruiksaanwijzing'''  ====

1.      Wat versta jij onder zelfzorg, zelfzorgmedicatie of zelfzorgprodukten? Waar zal jij als huisarts nadruk op leggen; met andere woorden: bij welke leerlijn vind je dit onderwerp het beste horen. Bespreek je keuze en motivatie met je opleider in een leergesprek. 

2.      Zelfzorg bij klachten of ziekten is inzicht geven hoe die ontstaan en vervolgens leren hoe er zelf mee om te gaan. Hoeveel tijd is het jouw waard als huisarts om tijdens het spreekuur hierop in te gaan? Bespreek je gelijk bij de eerste presentatie van de klacht, of liever bij terugkerende consulten? Wat is de mening van je hao, en die van je studentcollega’s op de TKD? 

3.      In het kader van korte episodezorg: wat kan je de patiënt vertellen in het kader van zelfzorg over de volgende onderwerpen? (eventueel met de NHG standaard erbij, zelfstudie/leergesprek): 

a. Pijnklachten; achtergrondinformatie: de pijncirkel   

b. Recidiverende urineweg infecties 

c. Luchtwegproblemen; denk aan stoppen met roken, hyperreactiviteit, zelfzorg bij verkoudheid, en stomen met                   sinusitisklachten 

d. Slaapproblemen; slaaphygiëne 

e. Moeheid; is het lichamelijk of geestelijk?   

f. Soa; preventie    

4.      Hoe plaats je alternatieve geneeskunde in het kader van zelfzorg? Is het wel zelfzorg? Wat is jouw mening hierover? Bespreek dit plenair tijdens een TKD, deze is te combineren met verdieping in verschillende vormen van alternatieve geneeskunde. 

''5.      '' Zelfzorg wordt ook bepaald door culturele achtergrond, opvoeding en opleiding in hoe iemand omgaat met lichamelijke klachten, ziekte en gezondheid. Bedenk eens hoe je zelf bent opgegroeid met eigen lichamelijke klachten of ziekten of die in je directe omgeving? En welke invloed hebben/hadden je ouders op jouw kijk hierop, bijv. specifieke huis-tuin-en-keuken-middelen? Heeft je medische opleiding vervolgens invloed gehad op je omgang met eigen ziekten? Zo ja, in welke op zicht? ''Hoe zal dat met de patiënt gesteld zijn?''

6.      Gebruik jij informatiebronnen om de patiënt in hun zelfzorg te ondersteunen of bevorderen, zo ja welke? Denk aan de hulp van paramedici en ''e''-health services als internetsites (bijv. www.thuisarts.nl) of apps bij gerichte vragen of klachten (bijv. ‘Versterk je enkel’ app bij verstuike enkels).

'''''Oproep:''''' Zelfzorg in ''e''-health is een tak die sterk in de ontwikkeling is. Om het kaft van de koren te scheiden, willen we via deze bouwsteen nieuwe en interessante zelfzorgsites of apps die onder aios of hao in gebruik raken, met elkaar delen. Laat ons dus weten via de @. Bij blijken van geschiktheid kunnen we ze toevoegen als link te vinden onder Literatuurbron.    

==== '''Literatuurbronnen'''  ====
Voor zelfstudie:
* [https://www.nhg.org/nhg-standaarden www.nhg.org standaarden] en [https://www.artsportaal.nl/ www.artsportaal.nl] 

* <small>Een heel handig en betrouwbare medische site voor patiënten:  www.thuisarts.nl ; hiervan bestaat ook een app; een vergelijkbare app is ‘moet ik naar de dokter’.</small>  
* Duidelijke site waar je patiënten naar toe kan verwijzen bij vragen over SOA’s en zelfzorg daarin. www.ggd.amsterdam.nl/infectieziekte
* Artikel uit Bijblijven over Quantified self in de huisartsenpraktijk; M de Groot, et al. 2015: http://barttimmers.nl/wp-content/uploads/2017/04/de-Groot-et-al-Bijblijven-2015-QS-in-de-huisartsenpraktijk.pdf
* PDF file van vilans (www.vilans.nl), kenniscentrum voor langdurige zorg, waarin stapgewijs zelfzorg en zelfmanagement bij ouderen wordt uitgelegd en opbouw wordt gegeven hoe dit toe te passen als zorgverlener. Leuk bijv. als basis voor om een (verbeter)project chronische zorg.<nowiki>http://www.kennispleinchronischezorg.nl/docs/KCZ/Handleiding_Zorgen_voor_Zelfzorg_Vilans.pdf</nowiki> 
* De inhoud van deze bouwsteen heeft meerdere raakvlakken met de [http://www.tkv2022.nl/wp-content/uploads/2012/11/LHV001-37-Toekomstvisie-Kern-Binnenwerk_021112_WWW.pdf Toekomstvisie van de huisartsenzorg 2022]. In dit document wordt o.a. gestreefd naar meer eigen regie en zelfstandigheid van de patiënt om in eigen omgeving blijven wonen met hulp  van de wijkteam met huisarts als spil, en met ondersteuning van ict. Zelfzorg is de toekomst!  Zie ook op de site van [https://www.nhg.org/themas-toekomstvisie-huisartsenzorg-2022-een-oogopslag www.nhg.org].  
Interessante websites als achtergrond informatie:
* Deze website van Neprofarm is speciaal voor consumenten en is gemaakt door samenwerking van verschillende farmaceutische bedrijven. De website  informeert optimaal over alle mogelijkheden van zelfzorg en zelfzorgproducten, maar ook wanneer het nodig is een arts te raadplegen: [http://zelfzorg.nl/ www.zelfzorg.nl] 
* Het nieuwe gezondheidsconcept van Machteld Huber wordt ondersteund door en doorontwikkeld met hulp van ZonNW, een toelichting kan je vinden op [https://www.zonmw.nl/nl/over-zonmw/positieve-gezondheid/ deze link].
* De coöperatie [https://zelfzorgondersteund.nl/ Zelfzorg Ondersteund!] is een samenwerkingsverband  van patiëntenvertegenwoordigers, zorgaanbieders en zorgverzekeraars, die zich samen sterk maken voor de implementatie en opschaling van ondersteunde zelfzorg in Nederland bij patiënten met chronische ziekten.  
* [https://www.zorgvoorbeter.nl/veranderingen-langdurige-zorg/ehealth/consumenten-ehealth Deze link] bespreek nieuwe e-health ontwikkelingen die momenteel toegepast worden ter ondersteuning in zelfzorg bij chronische ziekte patienten worden hier besproken; de site zelf is kennisplein voor verpleging, verzorging, zorg thuis en eerste lijn.  
* Lees [https://www.icthealth.nl/nieuws/e-health-kan-zorg-voor-chronisch-zieken-verbeteren/ dit stukje] op de site van wwww.icthealth.nl, over de ict-toepassingen in de zorg op dit moment. ‘e-health als medicijn’:      
* Vanuit verschillende kanalen worden  e-health overzichtelijk gemaakt, ook met hulp van ZonNW, ww.vilans.nl, het kenniscentrum voor langdurige zorg, bundelt informatie en nieuwe ontwikkeling over e-health op [https://www.vilans.nl/artikelen/campagne-oh-is-dat-ehealth deze pagina].  
* [https://www.smarthealth.nl/ SmartHealth] is een onderneming die is gespecialiseerd in digitale zorgtechnologie en het gebruik daarvan door ''consumenten''.Op deze site wordt geblogd en reviews geschreven over eHealth en mHealth thema's, zoals ICT in de zorg, apps en websites, privacy, persoonlijke data en consumententechnologie.      
Interessante video’s: 
* [https://www.ted.com/talks/gary_wolf_the_quantified_self/transcript?c=104251 TED talk video door Gary Wolf] over The Quantified self. Gary Wolf is in 2007 één van de bedenkers van dit begrip en is medeoprichter van de gelijknamige beweging.   

* Dat ''e''-health niet altijd even toegankelijk is voor patiënten is een feit. Een belangrijk deel heeft dit te maken met een  verminderde gezondheidvaardigheid bij de patiënt, zoals laaggeletterheid, taalbarrière etc. Ook deze groep patiënten heeft steeds meer te maken met de opkomst van ''e-''health en kunnen daar veel moeite mee hebben. Door dit te beseffen en bespreekbaar te maken, kan je als huisarts de zelfzorg en eigen regie ook bij deze patiënten helpen doen toenemen. [https://youtu.be/Rerq3___66I Deze video] van [http://www.pharos.nl/nl/home www.pharos.nl] legt het mooi uit.