Opleidingsplan AMA: verschil tussen versies

De huisartsopleiding is een competentiegerichte¹ opleiding. De invulling van de kerncompetenties is in 2006 vastgesteld en in 2016 herzien. De module Huisartsgeneeskunde voor de AMA is naar het voorbeeld van de Huisartsopleiding competentiegericht vorm gegeven.

Gedurende 6 maanden volgt u de module Huisartsgeneeskunde bij het VUmc en doet u praktijkervaring op bij een (door de opleiding) geselecteerde erkende opleidingspraktijk. In deze periode heeft u 1 dag per week een terugkomdag met cursorisch onderwijs op de Huisartsopleiding VUmc.

Na afloop van deze periode kunt u:

• Op wetenschappelijk verantwoorde en kritische wijze de basisprincipes van de huisartsgeneeskunde uitvoeren.
• Individuele casus zelfstandig (medisch) beoordelen en hierover adviseren conform de medische standaarden.
• Schriftelijk bij andere disciplines relevante expertise aanvragen.
• Het advies/ de beoordeling zelfstandig toelichten en verantwoorden aan de patiënt, collega’s en overige betrokken hulpverleners.
• Zorginhoudelijke informatie op verantwoorde wijze presenteren en overdragen.

De AMA moet zich gedurende de module in relatief korte tijd veel huisartsgeneeskundige stof en vaardigheden eigen maken. Dit noopt tot het maken van keuzes.

De volgende onderwerpen komen anders dan in de reguliere huisartsopleiding, niet als zelfstandige thema’s in het cursorisch onderwijs aan de orde: bedrijfsvoering en management, spoedeisende geneeskunde, infectieziekten, preventie, arbeid en gezondheid.

Tijdens het werk in de opleidingspraktijk wordt er steeds wanneer daartoe aanleiding bestaat wél aandacht aan besteed evenals in de uitvoering van de praktijkopdrachten. Huisartsgeneeskunde is contextgeneeskunde. De patiënt wordt gezien in diens maatschappelijke en sociale context. Klachten worden bezien in relatie tot het dagelijks functioneren, waarbij participatie aan werk een wezenlijk element is.

De huisartsgeneeskunde binnen Defensie

In de krijgsmacht is er geen sprake van een huisarts in de zin zoals die civiel wordt gebruikt. Dit zit al in het woord AMA besloten; de militair arts komt zelden aan huis, noch is hij de arts van het huisgezin. De militair arts doet wel huisartsenwerk.

Specifieke kenmerken van de militaire eerstelijns geneeskunde zijn:

• De militair is verplicht gebruik te maken van de geboden zorg.
• De geboden zorg is geïntegreerde² zorg.
• De zorg wordt geboden nabij de werkplek, hetgeen niet noodzakelijk nabij het woonadres is.
• Er is regelmatig wisseling van artsen.

Defensie wordt in het kader van de Kwaliteitswet Zorginstellingen als een zorginstelling aangemerkt waarop de wet van toepassing is. Een belangrijke voorwaarde voor de kwaliteit van zorg is de aandacht voor goede opleidingen en waar mogelijk civiele registratie van de werkers in de (militaire) gezondheidszorg. De AMA die zelfstandig operationeel inzetbaar is voor de Marine, de Landmacht en de Luchtmacht heeft werkzaamheden op het gebied van operationele geneeskunde, eerstelijns gezondheidszorg, arbeid en gezondheid, community medicine en bedrijfsvoering. De AMA zal alle voorkomende medische problemen, in de kazerne en tijdens operationele inzet, volgens algemeen geaccepteerde standaarden moeten kunnen afhandelen. Omdat huisartsgeneeskundige taken een belangrijk onderdeel vormen van de taakomschrijving van de AMA is de module Huisartsgeneeskunde sinds het ontstaan van de AMA- opleiding een belangrijk onderdeel van deze opleiding. De opleiding bestaat uit modules en cursussen, die zoveel mogelijk ook afzonderlijk civiel erkend zijn, waaronder de module Huisartsgeneeskunde van 26 weken.

Afronding Stage Huisartsgeneeskunde

Na het met succes afronden van de module ontvangt de AMA het certificaat waarmee hij/zij kan aantonen aan de eisen van de module te hebben voldaan.

Vrijstelling huisartsopleiding

Wanneer in een later stadium de arts wordt toegelaten tot de reguliere huisartsopleiding, kan deze in aanmerking komen voor een verkorting van de duur van de huisartsopleiding. Indien de module Huisartsgeneeskunde is gevolgd in een door RGS of MRC erkende huisartspraktijk of opleidingsinstelling, kan deze verkorting geven van zes maanden huisartsstage in de huisartsopleiding, de module SEH een verkorting van zes maanden klinische stage.

De door de AMA aangevraagde vrijstelling zal pas toegekend worden na instemming van de opleider van de opleidingsplek waar de AMA de huisartsstage volgt, zie Vrijstellingsreglement - Individualisering opleidingsduur.

_{1) Een competentie is de geïntegreerde toepassing van kennis, vaardigheden, attitudes en inzichten tijdens het beroepsmatig functioneren. Competentie profiel van de AMA, PVH werkgroep september 2016.}

_{2) Curatief, bedrijfsgeneeskundig, preventief, individueel en collectief.}

Opleidingspraktijk als vertrekpunt

Het ‘werken-leren’ karakter van de opleiding is vertrekpunt voor de opleiding. In de opleidingspraktijk staan de AMA’s centraal. Gedurende de module Huisartsgeneeskunde combineren zij hun werkervaringen met een toenemend scala (verbreding) aan vaardigheden die naar verwachting steeds beter beheerst worden (verdieping). Theorie en praktijk wisselen elkaar af en zijn inhoudelijk sterk op elkaar betrokken. Kenmerkend is dan ook, dat in de module de combinatie leren/werken en de ondersteuning daarvan door gerichte aandacht voor de wetenschappelijke vorming (evidence-based medicine) én het systematisch met anderen reflecteren op opgedane ervaringen centraal staan.

Hulpverleningsproces als kern

De kern van de opleiding is dat deze plaatsvindt in de opleidingspraktijk. De AMA leert aan de hand van het contact met patiënten in een eindverantwoordelijke rol de kerncompetenties van het huisartsenvak kennen. Gedurende de module verwerft hij zo inzicht in het brede spectrum van de meest voorkomende huisartsgeneeskundige klachten en aandoeningen en bekwaamt zich in het vormgeven van het hulpverleningsproces (intake, diagnose, therapeutisch beleid) en de daarvoor vereiste specifieke communicatieve vaardigheden. Daarna vindt verbreding en verdieping plaats door het inzetten van reeds verworven competenties bij enkele meer complexe klachten en aandoeningen.

De functie van het Opleidingsplan is richting te geven aan het kwalificatieproces van AMA’s door te borgen dat binnen de module gericht aandacht wordt besteed aan de vele aspecten van het huisartsgeneeskundig handelen. Dit kan o.a. middels het uitvoeren van gerichte opdrachten in de opleidingspraktijk en in het cursorisch onderwijs.

Actieve leerhouding

Tijdens de module Huisartsgeneeskunde wordt een actieve bijdrage gevraagd van de AMA voor het inrichten en vormgeven van de opleiding. Zowel in de huisartspraktijk als in het terugkomdagonderwijs wordt een actieve houding verwacht en kan de AMA voor een groot deel zelf invulling geven aan het leerproces. Tijdens het cursorisch onderwijs zullen tijdens de evaluatie de resultaten uitgewisseld worden met groepsleden en docenten.

Bij het cursorisch onderwijs zullen voortdurend leeropdrachten gegeven worden die door middel van audio/video-opnamen ter bespreking aan de opleider en aan de groep worden gepresenteerd. Deze onderwijsvorm heeft een vaste plaats gekregen in deze module.

Student-centered

De onderwijsactiviteiten worden afgestemd op het natuurlijke leerproces en de behoefte van AMA’s. Daarbij zijn hun ervaringen in de praktijk richtinggevend. Tevens zal aansluiting gevonden moeten worden bij de persoonlijke leerstijl van de individuele AMA.

Competentiegericht

De module ondersteunt de geïntegreerde ontwikkeling van het vermogen van AMA’s om in wisselende situaties (van eenvoudig naar complex) vorm en inhoud te geven aan het huisartsgeneeskundig handelen c.q. het hulpverleningsproces. Daarmee wordt benadrukt, dat de opleiding gericht is op de ontwikkeling, verbreding en verdieping van brede, beroepsgerichte competenties.

Een opbouwende moeilijkheidsgraad

Er is in principe sprake van een ordening van eenvoudig naar complex. Bij het relatieve onderscheid tussen en de overgang van eenvoudig naar complex spelen verschillende variabelen een rol. Deze variabelen zijn bijvoorbeeld te koppelen aan de inhoud, het proces en het functioneren in de huisartspraktijk.

Actief en zelfstandig leren

Uit onderzoek van onderwijs blijkt dat kennisverwerving een persoonlijk constructieproces is. Hiermee wordt bedoeld, dat kennis en vaardigheden worden verworven door inspanning van de AMA zelf, die betekenis geeft aan de feiten die hij leert en een bouwwerk van kenniselementen in zijn hoofd construeert. Kennis moet dus actief verworven worden en het resulterende bouwwerk van kenniselementen dat daardoor ontstaat is persoonlijk en uniek. De consequentie hiervan is dat in de opleiding nadrukkelijk gekozen wordt voor de toepassing van activerende werkvormen. Actief en zelfstandig leren kan worden bevorderd door het van en met elkaar leren. Het is in relatie tot het permanent onderhouden en verwerven van kennis en vaardigheden van belang, dat AMA’s in toenemende mate leren hoe het leren van elkaar in een groep beroepsbeoefenaren zo efficiënt en effectief mogelijk kan geschieden.

In de module worden de meest basale competenties van de huisartsgeneeskunde onderwezen die van belang zijn bij het uitvoeren van de taken van een militair arts. De competenties voor de module zijn afgeleid van de competenties van de huisarts zoals gepubliceerd door het Project Vernieuwing Huisartsopleiding, 15 april 2005 en vormen de basis van het systeem voor toetsing (zie hoofdstuk 5, Toetsing).

Taakgebieden

Na afloop van de module kan de AMA aantonen over de genoemde huisartsgeneeskundige competenties te beschikken: Taakgebied: Vakinhoudelijk handelen

• Interpreteert de klacht binnen de context De context bestaat uit fysieke, psychische, sociale, culturele en levensbeschouwelijke achtergronden van de patiënt, diens levensfase en gezondheidsgeschiedenis. De AMA betrekt deze factoren bij zijn interpretatie van de hulpvraag.

• Past het diagnostisch, therapeutisch arsenaal van het vakgebied doelgericht en evidence-based toe De AMA past de relevante NHG-standaarden en andere huisartsgeneeskundige richtlijnen toe. De AMA onderbouwt de klinische besluitvorming op rationele wijze. De AMA kiest diagnostische en therapeutische interventies, rekening houdend met de belasting voor de patiënt en de beschikbaarheid van zorgvoorzieningen. Waar van toepassing besluit de AMA tot het afzien van behandeling (‘watchful waiting’).

• Levert op gestructureerde wijze eerstelijnszorg De AMA beheerst een nader te specificeren deel van het huisartsgeneeskundig spectrum van probleemverheldering, anamnese, lichamelijk en aanvullend onderzoek, signalering, diagnostiek, voorlichting en advies, behandeling, preventie, begeleiding en verwijzing. De AMA selecteert doelgericht elementen uit dit spectrum en stemt de toepassing ervan af op de individuele hulpvraag.

Taakgebied: Arts-patiëntcommunicatie

• Bouwt effectieve behandelrelaties met patiënten op De AMA creëert in Arts-Patiëntcontacten een vertrouwenwekkende sfeer en stimuleert de patiënt om te reageren op de gestelde vragen en de geboden informatie. De AMA toont betrokkenheid bij patiënt en familie en legt daarmee een basis voor een vertrouwensrelatie.

• Past communicatietechnieken/- en middelen toe naar de stand van het vakgebied De AMA past zinsbouw en woordkeus aan bij leeftijd, geslacht, etnische en culturele achtergrond, en emotie van de patiënt. De AMA licht de opbouw van het consult helder toe.

• Betrekt de patiënt actief bij de besluitvorming De AMA exploreert het referentiekader van de patiënt door actief te luisteren en de hulpvraag te verhelderen. Hij stimuleert de patiënt om te reageren op de gestelde vragen, de werkhypothese en de geboden informatie. Bespreekt de uitvoerbaarheid van het voorgenomen beleid.

Taakgebied: Samenwerken

• Draagt bij aan effectieve intra- en interdisciplinaire samenwerking en ketenzorg De AMA heeft inzicht in de zorgketen van individuele patiënten, onderkent de vakgebieden van zorgverleners en respecteert hun meningen en rollen en stelt zijn deskundigheid ter beschikking. De AMA participeert constructief in overlegstructuren en stelt daarbij prioriteiten op basis van daadwerkelijke behoeftes in de zorg en de grootte van de overlap in zorggebied met andere zorgverleners.

• Past samenwerkingsvaardigheden doelgericht toe De AMA beheerst technieken voor het doelmatig ontwikkelen en onderhouden van samenwerkingsrelaties met collegae en andere zorgverleners ten behoeve van onderzoek, behandeling en beleid. Enerzijds presenteert de AMA zijn inzichten en stelt kritische vragen, anderzijds staat de AMA open voor inzichten van andere zorgverleners.

• Verwijst doelgericht op basis van actueel inzicht in de expertise van andere zorgverleners De AMA kent de grenzen van zijn deskundigheid en vakgebied en heeft een actueel overzicht van beschikbaarheid en toegankelijkheid van andere zorgverleners. De AMA draagt informatie over patiënten zorgvuldig over en draagt waar mogelijk gedurende de module huisartsgeneeskunde de verantwoordelijkheid voor de continuïteit van de zorg voor de patiënt.

Taakgebied: Organiseren

• De AMA past organisatievaardigheden toe ten behoeve van het functioneren van de huisartsvoorziening, binnen een systeem van kwaliteitseisen. Dit komt tot uiting in de onderstaande indicatoren.
• De AMA zorgt voor continuïteit en draagt zonodig adequaat over.
• De AMA maakt duidelijke werkafspraken met andere medewerkers in de praktijk en stelt afspraken zonodig bij.
• De AMA gaat adequaat met de tijd om, zodat afgesproken taken binnen een bepaalde tijdslimiet uitgevoerd worden.
• De AMA analyseert (bijna) fouten in zijn/ haar zorg aan patiënten en zorgt voor verbetering Draagt zorg voor heldere verslaglegging van elk patiëntcontact.
• De AMA maakt gebruik van patiëntgerelateerde gegevensbestanden en elektronische informatieoverdracht.

Taakgebied: Maatschappelijk handelen

• Bevordert de gezondheid van individuele patiënten en groepen patiënten De AMA is alert op determinanten van ziekte. Hij herkent, waardeert en reageert op psychosociale, economische en biologische factoren die de gezondheid van patiënten beïnvloeden. De AMA verwerkt informatie over relevante gezondheidsfactoren in zijn zorg.

• Handelt volgens de relevante wettelijke regelgeving De AMA is op de hoogte van de relevante wettelijke regelgeving, werkt in overeenstemming met de eigen juridische positie en die van patiënten en onderkent daarbij de gevolgen voor het medisch handelen.

• Handelt kostenbewust De AMA onderkent het financiële aspect van onderzoeken, behandelingen en medicaties en kiest voor de minst dure optie bij gelijkwaardigheid van alternatieven ten aanzien van het beoogde effect. De AMA oefent invloed uit op patiënten om onnodige verwijzingen te voorkomen.

Taakgebied: Kennis en wetenschap

• Toetst medische informatie op wetenschappelijk verantwoorde onderbouwing De AMA werkt op basis van huisartsgeneeskundig relevant wetenschappelijk onderzoek en gebruikt rationele onderbouwingen bij de klinische besluitvorming. Hiertoe beoordeelt hij de methodologische kwaliteit van de literatuur en stelt zich op de hoogte van de actuele huisartsgeneeskundige richtlijnen.

• Handelt volgens de relevante wettelijke regelgeving De AMA is op de hoogte van de relevante wettelijke regelgeving, werkt in overeenstemming met de eigen juridische positie en die van patiënten en onderkent daarbij de gevolgen voor het medisch handelen.

• Handelt kostenbewust De AMA onderkent het financiële aspect van onderzoeken, behandelingen en medicaties en kiest voor de minst dure optie bij gelijkwaardigheid van alternatieven ten aanzien van het beoogde effect. De AMA oefent invloed uit op patiënten om onnodige verwijzingen te voorkomen.

Taakgebied: Professionaliteit

• Houdt persoonlijke en professionele rollen in evenwicht De AMA accepteert verantwoordelijkheden weloverwogen en stelt prioriteiten. De AMA houdt betrokkenheid en distantie in een gezonde balans.

• Werkt systematisch en doelbewust aan verbetering van zijn beroepsmatig functioneren De AMA maakt eigen persoonlijk en professioneel handelen bespreekbaar en stelt verbeterpunten vast op basis van de verkregen feedback. Hij stelt door middel van reflectie periodiek de persoonlijke leerbehoefte vast, neemt planmatig deel aan deskundigheidsbevordering en evalueert het effect.

• Gaat binnen het kader van de beroepsethiek bewust om met voorkomende verschillen in normen en waarden De AMA handelt conform de geldende beroepscode; hij gaat respectvol om met geconstateerde verschillen in normen en waarden mits ze niet strijdig zijn met de geldende ethische en medische gedragsregels.

In het toetssysteem staat centraal het beoordelen van het feitelijk handelen. Daarbij krijgt het handelen in contacten met patiënten de meeste aandacht. Formele beoordelingen van de vorderingen ten aanzien van de competenties van de AMA worden steeds gevolgd door vervolgafspraken over leren/verbeterpunten en staan niet op zich. Aandacht wordt besteed aan de te verwachten groei (voortgangstoetsing).

De selectieve toetsing wordt gebaseerd op de uitkomsten van meerdere meetmethoden. Educatieve toetsing wordt geplaatst in het kader van lifelong learning. De nagestreefde toetscultuur wordt getypeerd als “proud to be assessed”.

Toetsing dient drie doelen:

1. Toetsing informeert de AMA over diens competenties en vorderingen en stuurt daardoor mede de leeragenda van de AMA.
2. Toetsing stuurt de onderwijsagenda van de AMA en het opleidingsinstituut.
3. Toetsing vormt de onderbouwing van de selectieve beslissingen.

• Systeem van toetsen
• Examenreglement
• Selectieve toetsing

• Opbouw van de module
• Leerwerkperiode in de huisartspraktijk
• De zelfstandige periode

Binnen de AMA module nemen opdrachten een centrale plaats in. Op basis van de leeragenda van de AMA richt hij zijn aandacht op een speciaal thema dat gerelateerd is aan een van de medische hoofdthema’s uit de module:

1. Acute problematiek.
2. Veelvoorkomende problematiek.
3. Veelvoorkomende Chronische klachten.
4. Lichamelijk Onverklaarde Klachten.

Opdrachten vormen de brug tussen het leren in de praktijk en het instituutsonderwijs. Voor het werken aan opdrachten mag de AMA structureel 4 uur per week in de praktijk reserveren. Deze tijd moet je als AMA zelf inplannen en bewaken (in overleg met de huisartsopleider).

De module start met selfassessment-opdrachten; werkvormen die als doel hebben het begin- niveau vast te stellen. Op basis hiervan kan de AMA in zijn individuele leertraject accenten plaatsen ten aanzien van het selecteren van bepaalde patiëntengroepen. Aan de hand van de gekozen praktijkopdrachten kan de AMA activiteiten afspreken die toegesneden zijn op zijn leerwensen. De docenten en de huisartsopleider hebben hierbij een coachende rol: ze toetsen de individuele leerplannen en helpen bij het zoeken van leeractiviteiten die passen bij wat de AMA wil leren.

Bij het formuleren en uitvoeren van de opdrachten is de rol van de begeleiders van belang. De docenten leveren feedback op de keuze van het doel en wijze waarop dit bereikt moet worden. Ook letten zij op de wijze van evaluatie van de behaalde resultaten. De huisartsopleider is actief als coach ten aanzien van de uitvoering. Huisartsopleiders kunnen natuurlijk zelf ook het initiatief nemen om het leren van de AMA in een bepaalde richting te sturen.

De huisartsopleider wordt door de AMA geïnformeerd over de actuele thema’s in de module. Het is het de bedoeling dat de leergesprekken gericht plaatsvinden en over dezelfde thema’s gaan als de thema’s die op de opleiding op het programma staan en de voor de AMA relevante aanvullingen daarop.

Randvoorwaarden

Om de praktijkopdrachten te kunnen uitvoeren moet de AMA beschikken over een eigen werkplek op de praktijk. Ook een internettoegang en een e-mail adres zijn onmisbaar, onder andere om te kunnen communiceren met collega- AMA’s en docenten. Het computernetwerk moet zodanig zijn, dat er toegang is tot het HIS.

De communicatie over opleidingsactiviteiten zal voor een groot deel plaatsvinden via de elektronische leeromgeving.

Voor de zelfstudie dient de AMA te beschikken over recente huisartsgeneeskundige literatuur. Naast de NHG-standaarden en de boeken uit de literatuurlijst van de opleiding zijn hierbij van belang: het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, Huisarts en Wetenschap, het Geneesmiddelenbulletin en Medisch Contact.

Tijdens de module Huisartsgeneeskunde wordt een actieve bijdrage gevraagd van de AMA voor het inrichten en vormgeven van de opleiding. Zowel in de praktijk als tijdens het cursorisch onderwijs op de terugkomdag wordt van de AMA een actieve leerhouding verwacht. Dit leidt ertoe dat de AMA voor een belangrijk deel zelf invulling kan geven aan het leerproces.

Tijdens het cursorisch onderwijs zullen tijdens de feedbackmomenten de resultaten besproken worden met groepsleden en docenten. In het cursorisch onderwijs zullen meerdere leeropdrachten gegeven worden. De resultaten daarvan worden gepresenteerd door middel van audio/video-opnamen en ter bespreking voorgelegd aan de opleider, de docenten en de groep.

Door zelf onderwijs te geven wordt het leerrendement dat uit een opdracht gehaald kan worden geoptimaliseerd. Deze onderwijsvorm heeft daarom een vaste plaats gekregen in deze module.

Hoofdthema’s

Het onderwijs in de AMA-module is een gecomprimeerde versie van het programma voor aios in het eerste jaar van de opleiding tot huisarts. Er worden 4 hoofdthema’s behandeld:

1. Acute problematiek.
2. Veelvoorkomende problematiek.
3. Veelvoorkomende Chronische klachten.
4. Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK)

Deze hoofdlijnen geven richting aan de inbreng van casuïstiek en verdiepingsonderwijs. Uiteraard kunnen actuele zaken ervoor zorgen dat de vooraf bepaalde agenda aangepast wordt.

Daarnaast zijn er enkele doorlopende leerlijnen gebaseerd op het competentieprofiel, namelijk:

• Integratie van vakinhoudelijk handelen en arts patiënt communicatie.
• Wetenschappelijke vorming.
• Medische ethiek en professionaliteit.

Cursorisch onderwijs

Het cursorisch onderwijs vindt plaats tijdens ca. 20 terugkomdagen. Het terugkomdagonderwijs start om 9.30 uur en eindigt rond 16.30 uur. Gedurende 3 terugkomdagen neemt de AMA de praktijk waar en volgt de huisartsopleider het zogenoemde parallelonderwijs.

De vaste onderdelen van een terugkomdag zijn:

• Reflectieonderwijs: de deelnemers reflecteren op ervaringen uit de opleidingspraktijk.
• Casusbespreking/referaat: de deelnemers presenteren een inhoudelijk thema, passend bij de fase van de opleiding.
• Videoconsult: de deelnemers presteren een eigen consult en ontvangen feedback op de medische inhoud en de arts patiëntcommunicatie.
• Verdiepingsonderwijs: per hoofdthema worden onderwerpen nader uitgewerkt. De deelnemers verdelen de onderwerpen en bereiden in overleg met de docenten het onderwijsprogramma voor.
• Aanvullend onderwijs: er wordt tijd ingeroosterd voor specifieke thema’s (m.n. wetenschappelijke vorming en medische ethiek).
• In het kader van de toetsing worden kennistoetsen afgenomen.

• 1. AMA module
• 2. De AMA in opleiding
• 3. De huisartsopleiders
• 4. Het opleidingsinstituut