GGZ stage
| GGZ-stage |
|---|
|
Onderwijscoördinatoren |
|
Teamleider |
|
Assistent teamleider |
|
GGZ-stage |
Inhoud
Handleiding GGZ-stage
Na de 1e huisartsstage volgt de aios enkele externe stages. De GGZ-stage is een keuzestage die standaard wordt aangeboden. Aios kunnen, gemotiveerd en in overleg, een andere keuze maken. Deze keuze moet rond de 6e maand van de 1e huisartsstage gemaakt worden.
Deze handleiding biedt een praktische beschrijving van het praktijkleren en het instituutsonderwijs tijdens de GGZ-stage.
Doelen en globale inhoud
Uit het Landelijk opleidingsplan: In de stage GGZ gaat het om ontwikkeling van de klinische competenties op het gebied van psychosociale en psychiatrische problematiek die in de huisartspraktijk minder geclusterd voorkomt. Het accent ligt op diagnostiek en behandeling die binnen het bereik van de huisartsenzorg vallen. De opleidingsdoelen worden in het landelijk opleidingsplanbeschreven onder het thema:
Dit thema is met de bijbehorende kenmerkende beroepsactiviteiten (KBA's) op de Wiki beschreven. Door de KBA's te bestuderen en met de opleider, de groepsgenoten en de docenten te bespreken krijgt de aios een idee van de stand van de eigen competentieontwikkeling in de breedte en diepte. Op de Wiki zijn er voor veel KBA's onderwijs-bouwstenen te vinden, die behulpzaam zijn voor het terugkomdagonderwijs, voor het leren in de praktijk en voor zelfstudie.
Waarom een GGZ-stage?
De psychiatrische setting, met de inherent hoge prevalentie van de verschillende psychische klachten en aandoeningen, is bij uitstek de plaats voor het in beperkte tijd veel leren rondom diagnostiek en behandeling. De aios leert daarbij consultvoeren bij patiënten met psychische problemen. Dat gaat om zaken als aansluiten bij de patiënt, jezelf als behandelaar effectiever maken, meer de leiding nemen als dat nodig is. Vanuit het perspectief van de huisarts is er in deze setting sprake van weliswaar ernstige maar relatief 'schone' en dus overzichtelijke psychische problematiek. Er is minder verwarring met als lichamelijk beleefde klachten.
Doelen
De doelen van de GGZ-stage zijn:
- Leren diagnosticeren van psychische klachten en aandoeningen.
- Kennismaken met behandelvormen.
- Doelgericht en effectief leren communiceren met patiënten met psychische problemen en hun systeem.
Voor een verdere omschrijving zie de KBA's op de Wiki
Afstemming met de huisartsstages
De aios ziet patiënten met psychische klachten en aandoeningen gedurende de hele opleiding. Tijdens de 1e huisartsstage ligt de focus op de diagnostiek en behandeling/verwijzing bij nieuwe patiënten. Tijdens de GGZ-stage en de 2e huisartsstage verdiept de aios haar kennis en vaardigheden en is er meer aandacht voor patiënten met chronische psychische aandoeningen en persoonlijkheidsstoornissen.
Praktijkleren
De aios leert het vak in de praktijk. Patiëntenzorg en de vragen die daaruit ontstaan sturen voor een groot deel het leren. Daarbij zijn van belang:
- Een voldoende en divers patiëntenaanbod. De aios ziet tijdens de GGZ-stage, afhankelijk van de specifieke stage-inrichting, een breder of smaller aanbod van patiënten met specifieke psychische aandoeningen.
- Een goede balans tussen zelfstandig werken en begeleiding. De aios leert vooral door zelfstandig patiëntenzorg te bieden onder direct beschikbare supervisie. Daarbij is regelmatig overleg met, en observatie door, de stage-opleider cruciaal. Dit garandeert de patiëntveiligheid en maakt het opsporen van blinde vlekken bij de aios mogelijk. Deze balans wordt onder andere mogelijk gemaakt door:
- Ad-hoc-overleg over individuele patiënten.
- Geregelde leergesprekken.
- Observaties m.b.v. de Korte praktijkbeoordeling: het KPB-formulier nodigt uit tot gedetailleerde feedback.
- Voortgangsgesprekken halverwege en aan het eind van de stage mbv de Combel GGZ-stage
Instituutsonderwijs
De aios komen drie tot vier keer per maand naar het instituut. De groep is gemengd en bestaat uit aios die de CZ- dan wel de GGZ-stage volgen. De CZ- en GGZ-stage markeren de start van de tweede fase. De tweede-fasegroep blijft in principe tot het einde van de opleiding bij elkaar.
De opbouw van de terugkomdag kent een aantal vaste onderdelen:
Feedback en reflectie zijn essentieel voor het zelfsturend leren van de aios. In het onderwijs is daarom ruimte gereserveerd voor reflectierondes. Aios leggen casus en dilemma's voor aan hun groepsgenoten en docenten. Door reflectie en feedback op deze praktijkervaringen krijgt de aios meer grip op de ervaring, en handvatten voor de verdere professionele ontwikkeling. Dit kan leiden tot gerichte leeractiviteiten. De ingebrachte vragen uit de praktijk kunnen ook richting geven aan de planning van het onderwijs in de groep. Zie Leerlijn professionaliteit.
De aiosgroep kiest welke onderwerpen aandacht moeten krijgen in het groepsonderwijs. Bij de voorbereiding en uitvoering daarvan hebben aios een actieve rol. Het is de verantwoordelijkheid van de docenten om de kwaliteit van het aiosonderwijs te borgen; zij doen dit door het actief begeleiden van de aios in de voorbereiding en door het geven van feedback op vorm en inhoud van het uitgevoerde aiosonderwijs. Het is daarbij van belang dat het onderwijs aansluit op de leerwensen van de groep. Op de Wiki zijn per thema en per competentiegebied onderwijsbouwstenen te vinden die behulpzaam zijn bij het voorbereiden en vormgeven van dit onderwijs.
Omdat de groep gemengd is, is het zaak de onderwerpen zo te kiezen dat alle aios ervan kunnen leren. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de opdracht patiëntgerichte casuspresentatie.
Naast het aiosonderwijs is er onderwijs door de docenten. Docenten hebben hun eigen expertisegebieden. Zo geven gedragswetenschappelijk docenten onder meer trainingen in samenwerken en arts-patiëntcommunicatie. Huisartsdocenten geven onderwijs over medisch-inhoudelijke onderwerpen, bijvoorbeeld bij de introductie van een nieuw thema.
Tijdens de GGZ-stage zullen de docenten o.a. extra aandacht geven aan complexe interactiepatronen. Ook verzorgen zij een themadag psychotherapeutische interventie voor de huisarts.
Op de terugkomdag is er tijd voor individuele begeleiding van de aios door de docenten. Individuele begeleiding vindt ook plaats binnen de digitale leeromgeving Canvas waar de docenten inhoudelijk kunnen reageren op bestanden die de aios uploadt, zoals het Individueel ontwikkelingsplan (IOP). Naast de aios begeleidt de docent ook dienst opleider (tijdens de parallel- en koppeldagen) en het aios-opleiderkoppel, bijvoorbeeld door praktijkbezoeken af te leggen en voortgangsgesprekken bij te wonen. We spreken hierbij van samenwerking rond het leren van de aios in de driehoek van aios-opleider-docent.
In de GGZ-stage woont de docent het voortgangsgesprek tussen aios en stageopleider meestal niet bij. Wel komt de docent op stagebezoek of overlegt hij/zij telefonisch met de stageopleider.
Expert/themaonderwijs is onderwijs dat wordt gegeven door een expert op een bepaald vakgebied.
Tijdens de GGZ-stage vinden er op verscheidene middagen workshops plaats en er wordt tweemaal dagvullend themaonderwijs aangeboden. De onderwerpen beslaan psychiatrische ziektebeelden, persoonlijkheidsstoornissen en behandelvormen. De volgende onderwerpen komen altijd aan bod:
- Angst
- Depressie
- Psychosociale problemen bij kinderen: diagnostiek & ADHD
- Suïcide preventie
- Lastige interactiepatronen (met trainingsacteur)
- Psychotherapeutische interventies
Om het cursorisch onderwijs voor een komende periode voor te bereiden zijn er op de terugkomdag regelmatig evaluatie- en planningsmomenten nodig. Hier wordt teruggekeken naar de voorafgaande periode (wat beviel, wat werd gemist) en vooruitgekeken naar het onderwijs in de komende periode (leerwensen aios binnen het kader van de opleidingsperiode en andere wensen). Er worden afspraken gemaakt over wie wat gaat doen.
Zelfstudie en Opdrachten
Opdrachten hebben als doel om, binnen het kader van de opleidingsdoelen, persoonlijke leerdoelen te kiezen en daaraan te werken, veelal uitmondend in een casus- of themapresentatie in de groep. De opdrachten zijn voor alle aios verplicht.
Een aantal opdrachten is beschreven. Aios kunnen, gemotiveerd en in overleg, van een opdracht afwijken als dat beter past bij het behalen van de betreffende leerdoelen (zelfsturing binnen kaders).
Leerdoelen en opdrachten worden vastgelegd in het IOP.
De opdrachten tijdens de GGZ-stage zijn:
- Opdracht Patiëntgerichte casuspresentatie (=opdracht aiosonderwijs)
- Opdracht KPB (Korte Praktijk Beoordeling)
Patiëntgerichtheid is in de GGZ stage min of meer vanzelfsprekend, maar daarom niet makkelijk. Dit concept veronderstelt gelijkwaardigheid waar dat mogelijk is en samenwerking.
Een patiëntgerichte gespreksvoering waarin niet alleen ziekte en klacht maar vooral ook beleving, verwachtingen en achtergronden van de patiënt ter sprake komen is bij psychische klachten en aandoeningen zo mogelijk nóg essentiëler dan bij andere gezondheidsklachten.
Een belangrijk onderdeel van de informatie die de aios verzamelt is datgene wat de patiënt ‘met je doet’. Het bij jezelf registreren van gevoelens van machteloosheid, compassie, angst, irritatie maakt dat je een professionele afweging kunt maken of en hoe deze gevoelens je gedrag als dokter moeten sturen. Daarbij is het belangrijk te laten weten dat je het perspectief van de patiënt gehoord hebt.
| Doel |
|
|---|---|
| Activiteit |
|
| Resultaat |
|
| Tijd |
|
| Nabespreking |
• Vorm: Inbrengende aios kruipt in de huid van de patient. Collega mede aios zijn nu de arts van deze patient. Welke vragen of focus zijn effectief? Waar denkt de groep aan en welke manieren zijn er om deze patient verder te helpen de vraag en het probleem helder te krijgen? |
Overzichten aios opdrachten
| Opdrachten 1e Huisartsstage |
Klinische stage |
CZ stage |
GGZ stage |
Opdrachten 2e Huisartsstage |
zie ook Aiosonderwijs
De KPB (Korte Praktijk Beoordeling) is een toetsing- en beoordelingsinstrument waarmee de aios zich laat observeren bij een concrete activiteit. Door zich vaak kortdurend te laten observeren en feedback te krijgen, kan de aios een goede indruk krijgen van zijn functioneren. En omgekeerd: door de resultaten ervan over de dragen aan bijvoorbeeld de docenten kunnen zij zich een beeld vormen van het functioneren van de aios.
Deze werkwijze, inclusief een bijpassend beoordelingsformulier, is oorspronkelijk ontwikkeld in de klinische setting, maar tegenwoordig wordt het ook daarbuiten steeds vaker gebruikt. Er bestaan inmiddels ook meerdere formulieren waaruit de aios zelf kan kiezen. Ze kunnen worden ingevuld door daarvoor in aanmerking komende personen. Op deze manier wordt het praktijkhandelen vanuit vele hoeken bekeken (360 graden feedback).
Het aantal KPB’s dat de aios moet laten invullen wordt in het begin van de stage door de docenten vastgesteld. Hetzelfde geldt voor de manier waarop de KPB’s worden aangeleverd en eventueel tijdens de terugkomdagen worden nabesproken. Desgevraagd worden ze ook ter hand gesteld aan de stageopleider.
- KPB formulier (e-portfolio), officiele meest receente versie van het formulier.
- KPB formulier (pdf), uitprintbare pdf versie zonder thema aanduiding.
| Doel |
|
|---|---|
| Activiteit |
|
| Resultaat |
|
| Tijd |
|
| Nabespreking |
|
De aios vraagt geregeld om observatie door de stageopleider en/of andere zorgprofessionals. Bij een aantal van deze observaties wordt het KPB-formulier gebruikt (aantal i.o.m. de stageopleider).
Voortgang en beoordeling
Vanaf het eerste voortgangsgesprek in de 1e huisartsstage (5e maand) beschrijft de aios leerdoelen in het IOP dat een plaats krijgt in het ontwikkelingsdossier in het e-portfolio. Het IOP is een verplicht onderdeel van de opleiding. Het doel van het IOP is het ondersteunen van de zelfsturing in het leren. De aios maakt bewuste keuzes en zoekt daarover actief het gesprek met de opleider en/of de docent.
Aan het begin van de stage is er in het intakegesprek met de stageopleider én op de terugkomdag aandacht voor de leerdoelen van de aios; waaraan kan en wil de aios in de huidige stageplek vooral aandacht geven met het oog op de kaders zoals geformuleerd in de thema's en de ComBeL GGZ-stage?
Elke vier maanden zijn er voortgangsgesprekken, zowel tussen aios en opleider als tussen aios en docent. De competentieontwikkeling van de aios in de afgelopen periode wordt besproken en er wordt vooruitgekeken naar welke leerdoelen centraal zullen staan in de volgende periode. De aios heeft hierin een actieve rol en maakt inzichtelijk aan opleider en docent hoe ver deze is ten opzichte van het competentieprofiel huisarts. De competentieboordelingslijst ComBeL dient hierbij als onderlegger en beoordelingsinstrument. De thema's van het Landelijk OpleidingsPlan (LOP) met de bijhorende KBA's geven de context waartegen de competentieontwikkeling wordt bezien.
Opleider en docent hebben een coachende rol bij de leeractiviteiten van de aios. Daarnaast hebben opleider en docent een beoordelende rol bij de competentieontwikkeling van de aios. Alles over voortgang en beoordeling staat uitgebreid beschreven op de Wiki-pagina Toetsing en Beoordeling. Op de pagina Verplichtingen aios staat een overzicht van alle verplichtingen per stage.
Elke aios is verantwoordelijk voor het bijhouden van zijn/haar eigen voortgang in het e-portfolio en op Canvas. Het portfolio bevat de voortgangsadviezen, voortgangsbeslissingen en een neerslag van de beoordelingen en prestaties van de aios die het bewijs vormen van het verworven niveau van de competenties. We beschouwen de aios als eigenaar van het portfolio. De aios nodigt de beoordelaars uit om de beoordelingen in te vullen. Twee keer per jaar maakt de aios de Landelijke Huisartsgeneeskundige Kennistoets (LHK).
Tijdens de GGZ-stage heeft de aios een intakegesprek aan het begin, een voortgangsgesprek halverwege, en een beoordelings- en evaluatiegesprek aan het eind van de drie maanden. De ComBeL GGZ-stage geeft de specifieke indicatoren bij alle competentiegebieden. Het thema Psychische klachten en aandoeningen noemt de kenmerkende beroepsactiviteiten (KBA’s) waarbinnen de aios de competentieontwikkeling laat zien. Zie ook: Tijdpad toetsing en beoordeling GGZ-stage en Verplichtingen GGZ-stage.
Overzicht verplichtingen
| Verplichtingen 1e Huisartsstage |
Klinische stage |
CZ stage |
GGZ stage |
Verplichtingen 2e Huisartsstage |
Individualisering opleiding
Binnen het beschreven curriculum heeft de aios veel te kiezen. Aios met relevante werkervaring voorafgaand aan de opleiding kunnen vrijstellingen voor stages aanvragen. Aios hebben, binnen wettelijke kaders, een rol in het kiezen van welke soort externe stage zij willen volgen. Dit alles wordt vastgelegd in het Individueel opleidingsschema (IOS). Tijdens de tweede huisarts-stage is er een aanbod van expertonderwijs, waaruit gekozen kan worden. Tevens zijn er dan differentiatiemogelijkheden, een aanvullend, landelijk en verdiepend onderwijsaanbod waarmee de aios zich extra kan bekwamen in een specifiek onderdeel van de huisartsgeneeskunde. Congresbezoek kan een aantal terugkomdagen vervangen. Bestuursactiviteiten bij de LOVAH (Landelijke Organisatie van Aspirant Huisartsen) kunnen deels in opleidingstijd worden gedaan. Zie ook het Werktijd.
Overzicht stagehandleidingen
| Handleiding 1e Huisartsstage |
Klinische stage |
CZ stage |
GGZ stage |
Handleiding 2e Huisartsstage |