Boekbespreking - Zorg voor laaggeletterden

Aandachtsgebied diversiteit
Auteur	Sylvia Mennink; Mariël Jacobs; Elzelyne Balkema;
Stage	1e Huisartsstage; Klinische stage; CZ stage; GGZ stage; 2e Huisartsstage;
Leerplek	Leergesprek; Praktijkleren; Onderwijsprogramma; Zelfstudie;

Inhoud

1 Relevantie
2 Deel 1: Een sterke eerste lijn
3 Deel 2: In de huisartsenpraktijk
4 Deel 3: In de spreekkamer
- 4.1 Bronnen

Relevantie

Boekbespreking door: Sylvia Mennink, Marrit Kool, Mariël Jacobs, Angela Weesie, Karin Verschoor, Nettie Blankenstein, Harry Schleypen (leesgroep Diversiteit)

Het Nederlands Huisartsgenootschap en Pharos stellen naar ons idee terecht dat er reden is om extra aandacht te vragen voor de huisartsenzorg aan laaggeletterden, migranten en sociaal kwetsbaren. Over het algemeen hebben mensen uit deze doelgroepen een slechtere gezondheid. Ze vinden maar moeilijk hun weg in de gezondheidszorg. Doorgaans beschikken zij over onvoldoende gezondheidsvaardigheden, hierdoor krijgen zij moeilijker informatie of passen deze minder goed toe. Het kan niet ontkend worden dat deze doelgroepen vaak in een slechtere uitgangspositie verkeren voor wat betreft . werk, inkomen, opleiding en kansen op ontwikkeling. In de spreekkamer is dit niet op te heffen. Wel kan door een gerichte aanpak een deel van de ontbrekende gezondheidsvaardigheden succesvol bestreden worden.

Huisartsen geven aan dat zij behoefte hebben aan extra ondersteuning in hun zorg voor deze groepen. Hoe is de directe communicatie met deze groepen, wat zijn goede verwijsmogelijkheden en waar vind ik geschikt voorlichtingsmateriaal?

Dit boek wil voor de huisarts relevante kennis beschikbaar stellen en daarnaast achtergrondmateriaal bieden om de zorg voor deze groepen beter te organiseren.

Wij zijn van mening dat wij met dit boek ook over een goed hulpmiddel beschikken om laaggeletterdheid in de huisartsopleiding aan de orde te stellen. De brede manier van kijken naar gezondheid, zoals verwoord door Machteld Huber ( zie blz. 157 ‘positieve gezondheid’) biedt een passend kader hiervoor. Als nieuw onderwerp kan dit misschien een keer aan de orde komen in het politiek café, of op een andere plek in het terugkomdag onderwijs.

Deel 1: Een sterke eerste lijn

Dit deel behandelt de achtergronden van de verschillen in gezondheid & gezondheidsvaardigheden en beschrijft hoe de huisartsenzorg kan bijdragen aan het verminderen van gezondheidsachterstanden.

Naast de bovengenoemde slechtere uitgangsposities is verschil in gezondheidsvaardigheid een belangrijke determinant voor gezondheidsverschillen. Met deze vaardigheid wordt bedoeld ‘het vermogen om gezondheidsgerelateerde informatie te verkrijgen, begrijpen en toe te passen’. Beperkte gezondheidsvaardigheden leiden tot minder gezonde keuzes, slechtere gezondheid, minder zelfmanagement en meer ziekenhuisopnamen.

In Nederland bestaan grote gezondheidsverschillen naar opleidingsniveau, inkomen en leeftijd. Veel laaggeletterden, niet- westerse migranten en sociaal kwetsbare groepen hebben beperkte gezondheidsvaardigheden. In totaal schat men de omvang van deze groep op 29% van de Nederlandse bevolking. De auteurs stellen dat gezondheidsvaardigheden tot op zekere hoogte ‘leerbaar’ zijn. Huisartsen en gezondheidswerkers kunnen vaardiger worden in het herkennen van mensen met lage gezondheidsvaardigheden en hen beter ondersteunen. Je als gezondheidsprofessional hierin verdiepen biedt ook tegenwicht tegen onterechte aannames en vooronderstellingen.

Stereotypering vindt namelijk plaats zowel bij de arts als bij de patiënt. Veel niet-westerse migranten hebben het beeld dat de Nederlandse huisarts geen volwaardige arts is, weinig tijd heeft en bij elke klacht paracetamol voorschrijft. Huisartsen kunnen last hebben van stereotiepe beelden over het ontbreken van elementaire kennis over het lichaam en het altijd lichamelijk uiten van psychische klachten bij deze groepen.

De auteurs pleiten voor een integrale aanpak van gezondheidsverschillen. De persoons- en populatiegerichte huisartsenzorg sluit hierbij goed aan. Het boek bevat een schat aan relevante tips, actuele achtergrondinformatie en verwijzingen naar relevante informatie- en voorlichtingsmateriaal.

Deel 2: In de huisartsenpraktijk

Deel 2 laat de invloed zien van laaggeletterdheid op de communicatie, zowel in de directe arts-patiënt communicatie als op de toegankelijkheid van de praktijk. Het boek geeft ook veel praktische tips over het verbeteren van de praktijkorganisatie. Het biedt houvast hoe zelfmanagement ondersteund kan worden en welke beproefde hulpmiddelen hiervoor beschikbaar zijn. Een belangrijk aspect daarbij is de samenwerking met andere gezondheidsorganisaties in de buurt.

Een aantal kwetsbare groepen worden apart beschreven:

Mensen met een verstandelijke beperking
Dak- en thuislozen
Asielzoekers en vluchtelingen
Ongedocumenteerden
Slachtoffers van geweld
Sociaal kwetsbare jongeren
Sociaal kwetsbare ouderen

Het is een oriëntatie en vooral een wegwijzer als je meer met deze doelgroepen als huisarts te maken hebt.

Deel 3: In de spreekkamer

Dit deel richt zich op de dagelijkse praktijk in de spreekkamer van de huisarts. In dit stuk leest u hoe belangrijke gezondheidsthema's en veel voorkomende aandoeningen een andere benadering vragen bij patiënten met een andere culturele achtergrond, beperkte begaafdheid of laaggeletterdheid.

Zo vindt u hier achtergrondinformatie en praktische handvatten voor in de spreekkamer o.a. over chronische ziekten, psychische klachten, seksualiteit, fertiliteit en palliatieve zorg.

De hoofdstukken vormen een belangrijke aanvulling op de reguliere leerboeken en NHG-standaarden. Bijzonder nuttig zijn in elk hoofdstuk de good practices, de aanbevolen websites met voorlichtingsmaterialen en verdiepingsmogelijkheden; ook worden relevante organisaties en instanties voor de sociaal kwetsbare populatie voor de lezer op een rij gezet.

Nuttig en praktisch voor de huisartsenpraktijk en handig als aanvulling op lesmateriaal.

Bronnen

De bouwstenen in de leerlijn diversiteit

De leerlijnen

Aandachtsgebied diversiteit
Auteur	Sylvia Mennink Mariël Jacobs Elzelyne Balkema
Stage	1e Huisartsstage Klinische stage CZ stage GGZ stage 2e Huisartsstage
Leerplek	Leergesprek Praktijkleren Onderwijsprogramma Zelfstudie