Communiceren met meerdere personen: verschil tussen versies

Versie van 7 okt 2020 om 08:19

1. Hoofdpagina
2. Leerlijn palliatieve zorg
3. Communiceren met meerdere personen

Aanleiding:

Het komt geregeld voor dat je als huisarts meerdere mensen voor je hebt zitten. De patiënt neemt een partner, kind of bekende mee. Deze 'derde' kan het consult behoorlijk beïnvloeden. De communicatie verloopt anders, vaak lastiger. Of bij een huisbezoek, vaak bij ouderen of in de palliatieve fase, zijn er meerdere familieleden aanwezig, die allemaal iets willen en meestal allemaal wat anders... Hoe ga je om met dergelijke situaties?

Doelen vd workshop:

1.: Stilstaan bij aandachtspunten voor gesprekken met meer dan één persoon: een 3-gesprek (patiënt en naaste) of een groepsgesprek. Aan de hand van een checklist wordt duidelijk hoe ‘meerzijdige partijdigheid’ er uit ziet. Als huisarts dien je aan (bijna) al deze punten aandacht te besteden bij een meermans-gesprek. 2.: Kennis nemen van en reflecteren op de begrippen ‘meerzijdige partijdigheid’ (en eventueel horizontale en verticale loyaliteit). Hoe te handelen als je je méér in de een dan in de ander kunt verplaatsen? 3.: Oefenen (in een rollenspel) met het in praktijk brengen van het begrip ‘meerzijdige partijdigheid’ in een gespeelde casus.

Gebruiksaanwijzing:

Deze bouwsteen is bedoeld voor workshop/expert-onderwijs aan (een groep) AIOS' of HAO's (cq.huisartsen) op een TKD of paralleldag.

Inhoud van de workshop:

Intro/Inleiding/ Opdrachten in duo's/ Bekijken video/ Rollenspellen met nabespreking/ Evaluatie

Uitwerking workshop en docent-instructie:

Intro: l Een luchtige manier om met het onderwerp te beginnen (zeker na de lunch bv): Een fragment uit ‘the Sopranos’ l Waarom dit fragment: we hebben vaker te maken (zeker in de palliatieve fase) met gesprekken waarbij meerdere personen aanwezig zijn. Dit is ook een familie-gesprek…. l Opdracht: Probeer alle 'overtredingen' die gemaakt worden tegen de 'communicatie-regels' bij te houden. Welke zie je allemaal?

Inleiding workshop

Het systeem waar patiënten deel van uitmaken, heeft invloed op de patiënt, zijn ziekte, zijn beleving van ziekte en zijn ziektegedrag en omgekeerd. Daarom is een systeemtheoretische benadering bij problemen van patiënten zinvol. Bij een familiegesprek of een gesprek met patiënt en één naaste (3-gesprek) is een deel van het systeem rond patiënt, direct betrokken in het gesprek met de arts. Zo’n gesprek geeft bij uitstek informatie over het systeem waar patiënt deel van uitmaakt, ook over de interactiepatronen. Een gesprek met patiënt en zijn naasten, stelt de huisarts in staat om informatie te krijgen over de wederzijdse beïnvloeding van klacht van patiënt en omgeving. Bovendien biedt het de gelegenheid om de relatie tussen gezinsleden te observeren en erop te reageren.

Kenmerken van het systeem (onderlinge relaties, aard van het gezin, patronen en onuitgesproken conflicten) hebben invloed op het verloop van het gesprek. Eventuele hulpvragen van naasten van patiënt dienen aan de orde te komen. Aan de gespreksleider, in dit geval de huisarts, worden hoge eisen gesteld t.a.v. het reguleren van het gesprek. De huisarts wordt betrokken in de interacties en de relatie tussen patiënt en zijn naasten; partijdigheid is daarbij een grote valkuil. In deze workshop besteden we aandacht aan de noodzakelijke aanpassing van de consultvoering t.bv. de huisartsgeneeskundige benadering van klachten en aandoeningen binnen een systeem.

Opdracht om op te warmen (facultatief):

Als opwarmer voor deze workshop een korte opdracht om de eigen dagelijkse werkelijkheid in deze workshop dichterbij te halen. Sta (in duo's bv) even stil bij de volgende vragen en bespreek de antwoorden.

l Als er tijdens een consult 2 mensen tegenover mij zitten; dan let ik altijd op…… (benoem aantal punten) l Haal het laatste consult voor de geest waarbij je een gesprek had met een patiënt èn iemand uit het gezinssysteem. Beantwoord daarbij de volgende vragen: ◦ Wat was de relatie tussen patiënt en de ander? ◦ Wat was de reden dat de ander meekwam of heb je er niet naar gevraagd? ◦ Hoe verliep de interactie tussen patiënt en de ander? ◦ Hoe was de verdeling van jouw aandacht tav de patiënt en tav de ander?

Theorie/Achtergrondinformatie 'meerzijdig gerichte partijdigheid':

• Het principe van de meerzijdige partijdigheid: Het vermogen om met ieder die bij de patiënt betrokken is in relatie te staan, of ze nu wel of niet tijdens het gesprek aanwezig zijn.

• Zorg er als arts voor dat je niet DELOYAAL bent naar welk gezinslid dan ook.

Dit begrip uit de systeemtheorie heeft relatie met het begrip loyaliteit. Loyaal zijn aan iemand impliceert een positieve keuze voor deze persoon, willen voldoen aan zijn verwachtingen en rekening houden met zijn belangen. Verticale loyaliteit is loyaliteit tussen opeenvolgende generaties. Horizontale loyaliteit bestaat tussen broers en zussen, tussen partners en tussen vrienden. Betrokkenen staan op voet van gelijkheid, met wederzijdse rechten en plichten. Belangentegenstellingen en loyaliteitsconflicten kunnen ontstaan, ook in de relatie tussen arts en patiënt. Huisartsen zijn gezinsartsen. Zij moeten rekening houden met de horizontale en verticale loyaliteiten van patiënten met derden. Huisartsen zullen zich ook bewust moeten zijn van hun eigen loyaliteiten. Respect opbrengen voor de loyaliteiten van patiënten geschiedt middels meerzijdig gerichte partijdigheid, het vermogen om met ieder van de betrokkenen in relaties te staan, of ze nu wel of niet aanwezig zijn in het gesprek, zelfs als diegene door de patiënt afgewezen wordt. Hieronder staat een checklist met datgene wat regie-aanwijzingen voor de huisarts die een meermansgesprek voert.

Samengevat:

· Het principe van de ‘meerzijdig gerichte partijdigheid’ betekent dat de huisarts geen partij kiest voor één van de aanwezigen, maar probeert iedereen te steunen in het naar voren brengen van zijn punt, mening, vraag, zorg, etc. · In de praktijk blijkt dat de verschillende betrokkenen niet altijd hun mening, zorg of vraag tegen elkaar uitspreken en daardoor niet in gesprek met elkaar komen. De huisarts nodigt de betrokkenen uit juist dit te doen. · Naast het nemen vd regie, kan de input vd huisarts bestaan uit het beantwoorden van vragen, onjuiste ideeën of aannames corrigeren, onterechte zorgen wegnemen. Op die manier faciliteert hij de communicatie van de betrokkenen onderling.

Bekijk de video 'Meermans-communicatie' (hier link naar de gemonteerde video) (facultatief)

Bekijk dit (geacteerde) consult met de onderstaande checklist ernaast en noteer welke punten uit de checklist aan de orde komen en hoe de huisarts dat doet. Wat komt er niet of onvoldoende aan de orde? Wat zou je zelf anders gedaan hebben?

Checklist gesprek met patiënt en naaste(n)

De huisarts:

1. neemt de regie en structureert het gesprek

2. verdeelt de gesprekstijd evenwichtig over patiënt en de ander

3. maakt met beiden contact

4. verheldert het probleem van patiënt en geeft hiervan een samenvatting

5. verheldert het probleem van ‘de ander’ en geeft hiervan een samenvatting

6. verheldert de hulpvraag van patiënt en vat deze samen

7. verheldert de hulpvraag van ‘de ander’ en vat deze samen

8. reflecteert op de onderlinge interactie van patiënt en ‘de ander’

9. intervenieert constructief in de interactie tussen patiënt en ‘de ander’

10. nodigt patiënt en ‘de ander’ uit om op elkaar te reageren

11. is meerzijdig partijdig: wat de een zegt is van even groot belang als wat de ander zegt

Speel een of twee van de uitgeschreven rollenspellen:

l Patiënt met euthanasievraag, komt met partner en zoon(s)/dochter(s).

l Patiënt met aanhoudende rugklachten (na een HNP), komt met partner en zoon/dochter.

(Zie instructie in de aparte documenten met spelers-informatie)

Opdracht aan observatoren:

Bekijk het in het rollenspel-consult met de onderstaande checklist ernaast: • Noteer welke punten uit de checklist aan de orde komen en hoe de huisarts dat doet. • Wat komt er niet of onvoldoende aan de orde? Wat is het gevolg daarvan? • Wat zou je zelf anders gedaan hebben?

Nabesprekingen

Observatoren benoemen in de nabespreking enkele opvallende zaken, die ze m.b.v. de checklist waargenomen hebben. De items op deze lijst betreffen vaardigheden t.a.v. toepassen van meerzijdige partijdigheid in een consult.

Reflecteren op de eigen affiniteiten voor een van de spelers en de impact daarvan op je consultvoering. De spelers en de observatoren geven aan naar wie hun loyaliteit / affiniteit uitging.

Met wie had je de meeste affiniteit? Waar had dit mee te maken? Hoe zou je in de dagelijkse praktijk met deze loyaliteit omgaan?

Formuleer een of meerdere leerpunten uit deze workshop.

Bronnen

1. Casus 1 Meermansgesprek

2. Casus 2 Meermansgesprek

3. Checklist meermansgesprek

4. Film_Meervoudig partijdig

De bouwstenen in de leerlijn palliatieve zorg

De leerlijnen

Categorie: De 10 huisartsgeneeskundige thema's

Categorie: Competentiegebieden

Categorie: Overige aandachtsgebieden