Communiceren met meerdere personen

Leerlijn palliatieve zorg
Auteur	Dick Walstock;
Stage	CZ stage; 2e Huisartsstage;
KBA	4. Afgewogen keuzes ; 1. Palliatieve en stervensfase-gesprek; 6. Naasten;
Competenties	Communicatie; Professionaliteit; Aandachtsgebied diversiteit;
Leerplek	Leergesprek; Onderwijsprogramma; Paralleldag; Praktijkleren; Zelfstudie;

Inhoud

1 Aanleiding
2 Doelen van de workshop
3 Gebruiksaanwijzing
4 Uitwerking workshop en docentinstructie
- 4.1 Video

Aanleiding

Het komt geregeld voor dat je als huisarts meerdere mensen voor je hebt zitten. De patiënt neemt een partner, kind of bekende mee. Deze 'derde' kan het consult behoorlijk beïnvloeden; de communicatie verloopt anders, vaak lastiger. Of bij een huisbezoek, vaak bij ouderen of in de palliatieve fase, zijn er meerdere familieleden aanwezig die allemaal iets willen en meestal allemaal iets anders... Hoe ga je om met dergelijke situaties?

Doelen van de workshop

Stilstaan bij aandachtspunten voor gesprekken met meer dan één persoon: een 3-gesprek (patiënt en naaste) of een groepsgesprek. Aan de hand van een checklist wordt duidelijk hoe meerzijdige partijdigheid eruitziet. Als huisarts dien je aan (bijna) al deze punten aandacht te besteden bij een meermansgesprek.
Kennis nemen van en reflecteren op de begrippen ‘meerzijdige partijdigheid’ en eventueel horizontale en verticale loyaliteit. Hoe te handelen als je je meer in de een dan in de ander kunt verplaatsen?
In een rollenspel oefenen met het in praktijk brengen van het begrip meerzijdige partijdigheid in een gespeelde casus.

Gebruiksaanwijzing

Deze bouwsteen is bedoeld voor een workshop/themaonderwijs aan aios of hao's op een terugkomdag of paralleldag.

Uitwerking workshop en docentinstructie

Intro

Een luchtige manier om met het onderwerp te beginnen: een fragment uit the Sopranos.

Waarom dit fragment: we hebben vaker te maken (zeker in de palliatieve fase) met gesprekken waarbij meerdere personen aanwezig zijn. Dit is ook een familiegesprek.
Opdracht: probeer alle gemaakte overtredingen tegen de communicatieregels bij te houden. Welke zie je allemaal?

Inleiding workshop

Het systeem waar patiënten deel van uitmaken heeft invloed op de patiënt, zijn ziekte, zijn beleving van ziekte en zijn ziektegedrag, en omgekeerd. Daarom is een systeemtheoretische benadering bij problemen van patiënten zinvol. Bij een familiegesprek of een gesprek met patiënt en één naaste (3-gesprek) is een deel van het systeem rond patiënt direct betrokken in het gesprek met de arts. Zo’n gesprek geeft bij uitstek informatie over het systeem waar patiënt deel van uitmaakt, ook over de interactiepatronen. Het stelt de huisarts in staat om informatie te krijgen over de wederzijdse beïnvloeding van klacht van patiënt en omgeving. Bovendien biedt het de gelegenheid om de relatie tussen gezinsleden te observeren en erop te reageren.

Kenmerken van het systeem hebben invloed op het verloop van het gesprek. Eventuele hulpvragen van naasten van patiënt dienen aan de orde te komen. Aan de gespreksleider, in dit geval de aios/huisarts, worden hoge eisen gesteld t.a.v. het reguleren van het gesprek. De huisarts wordt betrokken bij de interacties en de relatie tussen patiënt en zijn naasten; partijdigheid is een grote valkuil.

In deze workshop besteden we aandacht aan de noodzakelijke aanpassing van de consultvoering t.b.v. de huisartsgeneeskundige benadering van klachten en aandoeningen binnen een systeem.

Opdracht om op te warmen (facultatief)

Als opwarmer voor deze workshop een korte opdracht om de eigen dagelijkse werkelijkheid in deze workshop dichterbij te halen. Sta, bijv. in duo's, kort stil bij de volgende vragen en bespreek de antwoorden.

Als er tijdens een consult 2 mensen tegenover mij zitten; dan let ik altijd op: (benoem een aantal punten)
Haal het laatste consult voor de geest waarbij je een gesprek had met een patiënt én iemand uit het systeem. Beantwoord daarbij de volgende vragen: Wat was de relatie tussen patiënt en de ander? Wat was de reden dat de ander meekwam of heb je er niet naar gevraagd? Hoe verliep de interactie tussen patiënt en de ander? Hoe was de verdeling van jouw aandacht t.a.v. de patiënt en t.a.v. de ander?

Theorie/Achtergrondinformatie

Meerzijdig gerichte partijdigheid

Het principe van de meerzijdige partijdigheid: het vermogen om met ieder die bij de patiënt betrokken is in relatie te staan, of ze nu wel of niet tijdens het gesprek aanwezig zijn.
Zorg er als arts voor dat je niet deloyaal bent naar welk gezinslid dan ook.

Dit begrip uit de systeemtheorie heeft relatie met het begrip loyaliteit. Loyaal zijn aan iemand impliceert een positieve keuze voor deze persoon, willen voldoen aan zijn verwachtingen en rekening houden met zijn belangen. Verticale loyaliteit is loyaliteit tussen opeenvolgende generaties. Horizontale loyaliteit bestaat tussen broers en zussen, tussen partners en tussen vrienden. Betrokkenen staan op voet van gelijkheid, met wederzijdse rechten en plichten. Belangentegenstellingen en loyaliteitsconflicten kunnen ontstaan, ook in de relatie tussen arts en patiënt. Huisartsen zijn gezinsartsen; zij moeten rekening houden met de horizontale en verticale loyaliteiten van patiënten met derden. Huisartsen zullen zich ook bewust moeten zijn van hun eigen loyaliteiten. Respect opbrengen voor de loyaliteiten van patiënten geschiedt middels meerzijdig gerichte partijdigheid, zelfs als de betrokkene door de patiënt afgewezen wordt.

Samengevat:

Het principe van de meerzijdig gerichte partijdigheid betekent dat de huisarts geen partij kiest voor één van de aanwezigen, maar probeert iedereen te steunen in het naar voren brengen van zijn punt, mening, vraag, zorg, etc.
In de praktijk blijkt dat de verschillende betrokkenen niet altijd hun mening, zorg of vraag uitspreken en daardoor niet in gesprek met elkaar komen. De huisarts nodigt de betrokkenen uit juist dit te doen.
Naast het nemen van de regie kan de input van de huisarts bestaan uit het beantwoorden van vragen, onjuiste ideeën of aannames corrigeren, onterechte zorgen wegnemen. Op die manier faciliteer je de communicatie van de betrokkenen onderling.

Facultatief:
Bekijk de video Meermanscommunicatie met onderstaande checklist ernaast en noteer welke punten uit de checklist aan de orde komen en hoe de huisarts dat doet. Wat komt er niet of onvoldoende aan de orde? Wat zou je zelf anders gedaan hebben?

Rollenspellen

Speel een of twee van de uitgeschreven rollenspellen:

Patiënt met euthanasievraag, komt met partner en zoon(s)/dochter(s): Casus 1 Meermansgesprek
Patiënt met aanhoudende rugklachten (na een HNP), komt met partner en zoon/dochter: Casus 2 Meermansgesprek

Opdracht aan observatoren:
Bekijk het rollenspelconsult met onderstaande checklist ernaast:

Noteer welke punten uit de checklist aan de orde komen en hoe de huisarts dat doet.
Wat komt er niet of onvoldoende aan de orde? Wat is het gevolg daarvan?
Wat zou je zelf anders gedaan hebben?

Nabesprekingen

Observatoren benoemen in de nabespreking enkele opvallende zaken die ze met behulp van de checklist waargenomen hebben.
Reflecteren op de eigen affiniteiten voor een van de spelers en de impact daarvan op je consultvoering. De spelers en de observatoren geven aan naar wie hun loyaliteit/affiniteit uitging.
Met wie had je de meeste affiniteit? Waar had dit mee te maken? Hoe zou je in de dagelijkse praktijk met deze loyaliteit omgaan?

Formuleer een of meerdere leerpunten uit deze workshop.

Checklist gesprek met patiënt en naaste(n)

De huisarts:

neemt de regie en structureert het gesprek
verdeelt de gesprekstijd evenwichtig over patiënt en de ander(en)
maakt met alle betrokkenen contact
verheldert het probleem van patiënt en geeft hiervan een samenvatting
verheldert het probleem van de ander(en) en geeft hiervan een samenvatting
verheldert de hulpvraag van patiënt en vat deze samen
verheldert de hulpvraag van de ander(en) en vat deze samen
reflecteert op de onderlinge interactie van patiënt en de ander(en)
intervenieert constructief in de interactie tussen patiënt en de ander(en)
nodigt patiënt en de ander(en) uit om op elkaar te reageren
is meerzijdig partijdig: wat de een zegt is van even groot belang als wat de ander zegt

Download checklist meermansgesprek

Video

De bouwstenen in de leerlijn palliatieve zorg

De leerlijnen

Leerlijn palliatieve zorg
Auteur	Dick Walstock
Stage	CZ stage 2e Huisartsstage
KBA	4. Afgewogen keuzes 1. Palliatieve en stervensfase-gesprek 6. Naasten
Competenties	Communicatie Professionaliteit Aandachtsgebied diversiteit
Leerplek	Leergesprek Onderwijsprogramma Paralleldag Praktijkleren Zelfstudie