Geneesmiddelen en zuurstof in spoedsituaties: verschil tussen versies

Uit Wiki HOVUmc
Ga naar: navigatie, zoeken
(opiaatintoxicatie toegevoegd)
k (Bron uit H&W 2012 verwijderd (niet meer werkzaam))
 
(52 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 24: Regel 24:
 
|'''Leerplek'''
 
|'''Leerplek'''
 
|
 
|
 +
{{Toepassing - Huisartsenpost}}
 
{{Toepassing - Zelfstudie}}
 
{{Toepassing - Zelfstudie}}
 
|}
 
|}
−
 
−
<br />'''<big>IN ONTWIKKELING</big>'''
 
  
 
=== Relevantie ===
 
=== Relevantie ===
Regel 33: Regel 32:
  
 
=== Doel ===
 
=== Doel ===
−
De Farmacotherapeutische richtlijn ‘Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties’ geeft richtlijnen voor het medicamenteuze beleid inclusief de toediening van zuurstof bij spoedeisende symptomen of aandoeningen. De richtlijn sluit aan bij de ABCDE-methodiek.
+
De NHG Behandelrichtlijn ‘Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties’ geeft richtlijnen voor het medicamenteuze beleid inclusief de toediening van zuurstof bij spoedeisende symptomen of aandoeningen. De richtlijn sluit aan bij de ABCDE-methodiek.
  
 
=== Gebruiksaanwijzing ===
 
=== Gebruiksaanwijzing ===
Regel 41: Regel 40:
 
Deze bouwsteen kan je helpen om een houvast te geven t.a.v. diagnostiek en behandeling tijdens spoedsituaties. Je kunt de bouwsteen zelfstandig, op een zelfgekozen tijdstip en in je eigen tempo doornemen. Ook zou je deze bouwsteen kunnen raadplegen als naslagwerk. 
 
Deze bouwsteen kan je helpen om een houvast te geven t.a.v. diagnostiek en behandeling tijdens spoedsituaties. Je kunt de bouwsteen zelfstandig, op een zelfgekozen tijdstip en in je eigen tempo doornemen. Ook zou je deze bouwsteen kunnen raadplegen als naslagwerk. 
  
−
'''Aandoeningen of symptomen met een spoedeisend karakter en een specifiek medicamenteus beleid of indicatie voor zuurstofbehandeling.'''
+
Overzicht: [https://richtlijnen.nhg.org/files/2020-05/final_nhg-behandelrichtlijn_geneesmiddelen_en_zuurstof_in_spoedeisende_situaties.pdf Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties]
 +
 
 +
Zie ook de instructievideo's [https://onderwerpen.nhg.org/instructiefilm/zuurstoftoediening/ zuurstoftoediening] en [https://onderwerpen.nhg.org/instructiefilm/vernevelen/ vernevelen]. <br />
 +
 
 +
 
 +
<big>'''Aandoeningen of symptomen met een spoedeisend karakter en een specifiek medicamenteus beleid of indicatie voor zuurstofbehandeling.''' <br /></big>
  
 
<div class="panel-group" id="accordion">
 
<div class="panel-group" id="accordion">
−
<accordion parent="accordion" heading="Acuut respiratoir falen">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Acute (ernstige) pijn">
 +
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-acute-ernstige-pijn acute (ernstige) pijn] van NHG. <br />
 +
 
 +
'''Numeric rating scale (NRS):''' pijnschaal waarin de mate van pijn verbaal of schriftelijk op een schaal van 0 tot 10 wordt aangegeven. <br />
 +
'''Verbal rating scale (VRS):''' pijnschaal waarin de mate van pijn in bewoordingen wordt weergegeven, bijvoorbeeld als ‘geen’, ‘licht’, ‘matig’, ‘ernstig’. <br />
 +
 
 +
'''Beleid''' Zie voor doseringen en toedieningsvorm ''[tabel 1]''. <br /> <br />
 +
'''Acute matige tot ernstige pijn'''
 +
*Overweeg bij matige pijn tot ernstige pijn (NRS-score ≥ 4) de toediening van '''paracetamol''' oraal en combineer dit bij ernstige pijn met '''morfine''' (lange werkingsduur) of (offlabel) '''fentanyl''' (korte werkingsduur) intraveneus of subcutaan.
 +
*Om de pijnbehandeling met fentanyl of morfine te kunnen titreren tijdens het vervoer naar het ziekenhuis of op de spoedeisende hulp, heeft intraveneuze toediening met een waaknaald de voorkeur.
 +
 
 +
'''Koliekpijn'''
 +
*Geef bij galsteen- of niersteenkoliek '''diclofenac''', bij voorkeur intramusculair.
 +
*Geef bij onvoldoende effect of contra-indicatie voor diclofenac, '''morfine'''; subcutaan, intramusculair (of intraveneus).
 +
*Verwijs bij koorts of peritoneale prikkeling, niet te beheersen pijn of kinderen jonger dan 12 jaar en zwangeren.
 +
 
 +
'''Tabel 1''' Medicamenteuze behandeling acute pijn
 +
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 +
!Geneesmiddel
 +
!Dosering en contra-indicaties (indien relevant)
 +
!Werkingssnelheid, -duur
 +
|-
 +
|'''diclofenac''' 25mg/ml; 3ml ampul
 +
|'''i.m.:''' 75mg <br /> '''contra-indicatie:''' actief peptisch ulcus, overgevoeligheid voor salicylaten, eGFR <30ml/min, levercirrose, ernstig hartfalen
 +
|'''i.m.:''' binnen 15-30 min <br /> '''duur:''' 3-4 uur
 +
|-
 +
|'''morfine''' 10mg/ml; 1ml ampul
 +
|'''i.v.:''' in 5 min<br /> -'''volw.:''' 5-10mg (0,1mg/kg), '''>65 jr:''' 2,5-5mg (0,05mg/kg)  <br /> '''-kinderen:''' 0,05-0,1mg/kg <br /> '''s.c. of i.m.:''' <br /> -'''volw.:''' 5-10mg, '''>65 jr:''' 2,5-5mg <br /> -'''kinderen:''' 0,1mg/kg/dosis (max 5mg per keer )
 +
|'''i.v.:''' max na 20 min <br /> '''duur:''' tot 7 uur <br /> <br /> '''i.m./s.c.:''' max na 60 min <br />
 +
|-
 +
|'''fentanyl''' 50microg/ml; 2ml ampul (facultatief)
 +
|'''i.v.: volw.:''' 1microg/kg (in 2 min) <br /> '''kinderen:''' nasaal 1-2 microg/kg/dosis (max 100 microg per gift), '''8-14 jaar:''' 50mcg, '''>14 jaar:''' 100mcg
 +
|na 2-3 min <br /> '''duur:''' 30-60 min
 +
|-
 +
|}
 +
</accordion>
 +
<accordion parent="accordion1" heading="Acute dystonie">
 +
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-acute-dystonie acute dystonie] van NHG.
 +
 
 +
* Bij het gebruik van onder andere antipsychotica, anti-emetica, antivertigomiddelen en antidepressiva kan in zeldzame gevallen een acute dystonie optreden. De dystonie is herkenbaar aan scheefstand van het hoofd, dysartrie, slikstoornissen, kaakklem en dwangstand van de ogen.
 +
 
 +
'''Beleid''' Zie voor doseringen en toedieningsvorm ''[tabel 2]''. <br />
 +
 
 +
'''Tabel 2''' Medicamenteuze behandeling acute dystonie
 +
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 +
!Geneesmiddel
 +
!Dosering
 +
!Werkingssnelheid, -duur
 +
|-
 +
|'''Biperideen''' 5mg/ml, 1ml ampul (facultatief)
 +
|'''i.m. of i.v.:''' 2,5-5mg (in 2-3 min) <br /> herhaal, indien nodig na 30 min
 +
|
 +
|-
 +
|}
 +
</accordion>
 +
<accordion parent="accordion1" heading="Acuut coronair syndroom">
 +
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-acuut-coronair-syndroom acuut coronair syndroom] van NHG.  <br />  
  
−
'''Diagnostiek''' <br />
+
'''Tabel 3''' Medicamenteuze behandeling acuut coronair syndroom
−
Wees alert op (dreigend) respiratoir falen bij een of meer van de volgende kenmerken:  
+
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
−
*Dyspneu in rust, tachypneu bij volwassenen > 25/min, bij kinderen is de grenswaarde afhankelijk van de leeftijd ''[tabel 1]''. Bij zeer ernstige dyspneu en uitputting neemt de ademfrequentie weer af.
+
!Geneesmiddel
−
*Gebruik van hulpademhalingsspieren, wat gepaard kan gaan met intercostale intrekkingen en (bij kinderen) neusvleugelen.
+
!Dosering
−
*Tachycardie; voor normaalwaarden zie ''[tabel 1]''.
+
!Werkingssnelheid, -duur
−
*Centrale cyanose (treedt pas op bij lage zuurstofsaturatie; saturatie < 80% (donkere huidskleur < 70%)), bleke of grauwe huidskleur.
+
|-
−
*Bewustzijnsveranderingen (sufheid, agitatie, verwardheid, coma).
+
|'''nitroglycerine''' spray 0,4mg/dosis
−
*Hypoxemie (< 94% of bij COPD ≤ 90%), gemeten door middel van transcutane meting.
+
|1 spray sublinguaal iedere 5 min maximaal 3 dosis <br /> '''contra-indicatie:''' bloeddruk < 90 mmHg, gelijktijdig gebruik van fosfodiësterase-5-remmer (avanafil, sildenafil, vardenafil, tadalafil)
 +
|binnen 1-3 min <br /> '''duur:''' max 60 min
 +
|-
 +
|'''morfine''' 10mg/ml; 1ml ampul
 +
|'''i.v.: in 4-5 min''' 5-10mg (0,1mg/kg), '''>65 jr:''' 2,5-5mg (0,05mg/kg)
 +
|'''i.v.:''' max na 20 min <br /> '''duur''' tot 7 uur
 +
|-
 +
|'''fentanyl''' 50microg/ml; 2ml ampul
 +
|'''i.v.:''' 50-100microg in 2 min (1microg/kg)
 +
|na 2-3 min <br /> '''duur:''' 0,5-1 uur
 +
|-
 +
|'''fentanyl''' neusspray 50 tot 100 microg/dosis (facultatief)
 +
|'''nasaal (eenmalige dosis neusspray):''' 50-100microg
 +
|na 12-21 min <br /> '''duur:''' 0,5-1 uur
 +
|-
 +
|'''acetylsalicylzuur''' tablet 80mg
 +
|eenmalig 160-320mg oraal (in water opgelost) <br /> '''contra-indicatie:''' actief peptisch ulcus, overgevoeligheid voor salicylaten
 +
|'''duur:''' 7-10 dagen
 +
|-
 +
|'''atropine''' 0,5mg/ml; 1ml ampul
 +
|0,5mg in 2-3 min i.v. bij bradycardie met hemodynamische gevolgen
 +
|na 2-4 min <br /> '''duur:''' 4 uur
 +
|}
 +
</accordion>
 +
<accordion parent="accordion1" heading="Acuut hartfalen">
 +
Zie ook de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-acuut-hartfalen acuut hartfalen] van NHG. <br />
  
−
'''Beleid'''
+
Maak onderscheid tussen:
−
*Zorg dat er geen open vuurbronnen zijn: doe sigaret, gaskachel of -fornuis uit.
+
* Acuut hartfalen waarbij respiratoir falen als gevolg van vochtretentie in de longen op de voorgrond staat (meestal)  
−
*Begin bij het vermoeden van respiratoir falen met toediening van '''10 tot 15 liter zuurstof''' (kinderen 10 liter) per minuut (indien beschikbaar) via een '''non-rebreathing masker'''. Let hierbij op voldoende vulling van de zuurstofzak tijdens de inademing (verhoog indien nodig de zuurstofflow).
+
* Acuut hartfalen leidend tot cardiogene shock zonder vochtretentie ''[zie Shock]''.  
−
*Beoordeel na 5 minuten het effect van de zuurstoftoediening. Continueer de zuurstoftoediening indien de streefwaarde (zie hieronder) niet is bereikt.
 
−
*Streef bij kinderen en volwassenen naar een '''zuurstofsaturatie tussen de 94 en 98%'''. Bij (volwassen) patiënten met COPD of met een risico op hypercapnie (ernstige obesitas, neuromusculaire ziekten, ernstige thoraxdeformatie) is de streefwaarde tussen de 90 en 92%.
 
−
*Dien bij het '''bereiken van de streefwaarde''' de zuurstof toe via een '''neusbril''' en pas de zuurstofflow '''(tot 4 of 6 liter zuurstof/min)''' zo nodig aan op geleide van de zuurstofsaturatie en de (vermoedelijke) diagnose. Behandel indien mogelijk de oorzakelijke aandoening zoals astma/COPD, acuut coronair syndroom, anafylaxie of acuut hartfalen.
 
−
*Bel een '''ambulance met U1-indicatie''' bij het vermoeden van respiratoir falen en onvoldoende effect van de behandeling. Indien de behandeling effect heeft, is het verdere beleid afhankelijk van de onderliggende aandoening.
 
−
<br />
 
  
−
'''Tabel 1''' Normaalwaarden adem- en hartfrequentie
+
'''Tabel 4''' Medicamenteuze behandeling acuut hartfalen
 +
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 +
!Geneesmiddel
 +
!Dosering en contra-indicaties
 +
!Werkingssnelheid, -duur
 +
|-
 +
|'''nitroglycerine''' spray 0,4mg/dosis
 +
|2-4 pufjes sublinguaal iedere 5 min tot de klachten voldoende verbeteren. <br /> '''contra-indicatie:''' bloeddruk < 90mmHg, gelijktijdig gebruik van fosfodiësterase-5-remmer (avanafil, sildenafil, vardenafil, tadalafil)
 +
|binnen 1-3 min <br /> '''duur:''' tot 60 min
 +
|-
 +
|'''bumetanide''' 0,5mg/ml; 4ml ampul
 +
|'''i.v.:''' 1mg, max 4mg <br /> doseer hoger bij eGFR < 30 ml/min
 +
|na enkele min <br /> '''duur:''' ongeveer 2 uur
 +
|-
 +
|'''furosemide''' 10mg/ml; 4ml ampul
 +
|'''i.v.:''' 40mg in 2-3min <br />doseer hoger bij eGFR < 30 ml/min
 +
|na enkele min <br /> '''duur:''' ongeveer 2 uur
 +
|-
 +
|'''morfine''' 10mg/ml; 1ml ampul <br />uitsluitend bij persisterend hevige onrust, dyspneu, angst of pijn op de borst
 +
|'''i.v.:''' 2,5-5mg in 4-5 min, herhaal zo nodig na 10-20 min <br /> '''contra-indicatie:''' ernstige COPD
 +
|max na 20 min <br /> '''duur:''' tot 7 uur
 +
|-
 +
|}
 +
</accordion>
 +
<accordion parent="accordion" heading="Acuut respiratoir falen">
 +
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-acuut-respiratoir-falen-en-zuurstofbehandeling acuut respiratoir falen] van NHG. <br /> <br />
 +
'''Tabel 5''' Normaalwaarden adem- en hartfrequentie
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Leeftijd in jaren
 
!Leeftijd in jaren
Regel 91: Regel 197:
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 +
<br />
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Pseudokroep">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Agitatie (ernstig)">
−
 
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-ernstige-agitatie ernstige agitatie] van NHG. <br /> <br />
−
'''Diagnostiek''' de ernst van pseudokroep kan worden onderverdeeld in:
+
Aandoeningen die zich met een agitatie kunnen presenteren zijn onder andere een (onttrekkings)'''delier''', '''intoxicatie''' (alcohol, cocaïne, amfetamine of andere stimulantia), '''hypoglykemie''', '''dementie''' of '''depressie''', '''acute psychose''' (schizofrenie) en '''hersenletsel'''.  
−
*'''Mild:''' blafhoest, geen stridor, geen significante intrekkingen in rust.
 
−
*'''Matig-ernstig:''' frequente blafhoest, goed hoorbare stridor in rust, intrekkingen in rust, geen agitatie.
 
−
*'''Ernstig:''' frequente blafhoest, opvallende inspiratoire en soms ook expiratoire stridor, forse intrekkingen in rust, hoeveelheid ingeademde lucht verminderd bij auscultatie, significante nood en agitatie.
 
−
*'''Dreigend respiratoir falen:''' blafhoest (vaak niet prominent), hoorbare stridor in rust (soms moeilijk hoorbaar), intrekkingen (soms niet opvallend), lethargie of verminderd bewustzijn en een grauw uiterlijk.
 
−
 
 
−
'''Beleid'''
 
−
*Bij '''milde''' pseudokroep is een afwachtend beleid verantwoord.
 
−
*Bij '''matig-ernstige''' pseudokroep is medicamenteuze behandeling geïndiceerd ''(zie onder)''.
 
−
*Bij '''ernstige''' pseudokroep of dreigend respiratoir falen: verwijs met spoed. Dien (indien beschikbaar) bij aanwijzingen voor (dreigend) respiratoir falen zuurstof toe ''(zie acuut respiratoir falen)''.
 
−
'''Medicamenteuze behandeling bij matig-ernstige pseudokroep''' (zie voor doseringen en toedieningsvorm ''[tabel 2]'').
 
−
*Geef '''eenmalig dexamethason oraal''' (of bij braken intramusculair). ''Een alternatief is toediening van budesonide per jetvernevelaar. Geef 6 tot 8 liter zuurstof/min om de (minimaal 4 ml) vloeistof in de vernevelkamer te vernevelen. De vernevelkamer kan worden aangesloten op een vernevelmasker. Toediening van budesonide per voorzetkamer wordt afgeraden, omdat er aanwijzingen zijn dat dit mogelijk minder effectief is.''
 
−
*'''Verwijs indien er na een half uur onvoldoende reactie''' is op corticosteroïden.
 
−
<br />
 
  
−
'''Tabel 2''' Medicamenteuze behandeling bij matig-ernstige pseudokroep
+
'''Tabel 6''' Medicamenteuze behandeling ernstige agitatie
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 115: Regel 209:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''dexamethason''' ampul 5mg/ml; 1ml
+
|'''lorazepam''' tablet 1mg/ 2,5mg
−
|'''i.m.:''' 0,15mg/kg lichaamsgewicht, bijvoorbeeld bij 10kg 0,3ml
+
|'''oraal: volw:''' 1-2mg of 1,25-2,5mg <br /> '''kind >12 jaar:''' 0,5-1mg (0,02-0,1mg/kg/dag in 2-3 doses)
−
|na ongeveer een half uur
+
|'''duur:''' 6-8 uur
 
|-
 
|-
−
|'''dexamethason drank''' 1mg/ml (als dinatriumfosfaat) LNA
+
|'''midazolam''' <br /> 5mg/ml; 3ml ampul <br /> 1mg/ml; 5ml ampul
−
|'''oraal:''' 0,15mg/kg lichaamsgewicht, bijvoorbeeld bij 10kg 1,5ml
+
|'''i.m.:''' <br /> -'''volw:''' 5-10mg <br /> -'''kind >12 jaar:''' 0,1mg/kg max. 5mg <br /> '''nasaal:''' <br />-'''volw:''' 10mg (5mg in elk neusgat) <br /> -'''kind >12 jaar:''' 0,1mg/kg per keer (max 5mg per keer)
−
|na ongeveer een half uur
+
|'''i.m. en nasaal:''' binnen 2-3 min <br /> '''duur:''' 1-2 uur
 
|-
 
|-
−
|'''budesonide''' vernevelvloeistof 500microg/ml; 2ml
+
|'''haloperidol''' 5mg/ml; 1ml ampul
−
|2mg (2 ampullen van 2ml) per jetvernevelaar
+
|'''i.m.:''' 2,5-5mg (ouderen 2,5mg) <br /> '''contra-indicatie:''' ziekte van Parkinson, verlengd QT-interval
−
|na ongeveer een half uur
+
|na 10-20 min
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Ernstige exacerbatie astma/COPD">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Anafylaxie">
−
 
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-anafylaxie anafylaxie] van NHG. <br /> <br />
−
'''Diagnostiek''' criteria voor acute ernstige exacerbatie zijn:
+
De meest voorkomende oorzaken zijn '''voedsel''' (noten, pinda’s, schaal- of schelpdieren), '''insectenbeten''' (wespensteek) en '''geneesmiddelen''' (antibiotica, NSAID’s).
−
*(Een toename van de) dyspneu in rust, moeite met uitspreken van een hele zin, niet plat kunnen liggen.
 
−
*Hoge ademfrequentie (bij zeer ernstige dyspneu neemt ademfrequentie weer af): volwassenen > 30/min, normaalwaarden kinderen, zie ''[tabel 1]''.
 
−
*Versnelde hartslag > 120/min, normaalwaarden kinderen, zie ''[tabel 1]''.
 
−
*Gebruik van hulpademhalingsspieren, let bij kinderen ook op intrekkingen intercostaal en neusvleugelen.
 
−
*Ongelijkmatig inspiratoir ademgeruis (verminderd of afwezig ademgeruis bij zeer ernstige dyspneu).
 
−
*Centrale cyanose (treedt pas op bij lage zuurstofsaturatie; saturatie < 80% (donkere huidskleur < 70%)).
 
−
 
 
−
'''Beleid''' <br />
 
−
Dien (indien beschikbaar) bij aanwijzingen voor (dreigend) respiratoir falen zuurstof toe ''(zie acuut respiratoir falen)''. <br /> <br />
 
−
'''Medicamenteuze behandeling bij volwassenen''' ''(zie voor doseringen en toedienings- vorm [tabel 3])''.
 
−
*Geef een kortwerkend '''bèta-2-sympathicomimeticum via een voorzetkamer''', eventueel i.m. per injectie en wacht het effect (ter plaatse) af.
 
−
*'''Herhaal''' de inhalaties na enkele minuten, geef bij onvoldoende verbetering (persisterende tachypneu en gebruik hulpademhalingsspieren, lage zuurstofsaturatie, verlaagd bewustzijn) '''aanvullend ipratropium''' via een voorzetkamer.
 
−
*Indien de bronchusverwijders per vernevelaar worden toegediend kunnen salbutamol en ipratropium eventueel gelijktijdig worden toegediend.
 
−
*Geef '''bij verbetering oraal prednisolon''' gedurende 7 tot 14 dagen en instructies voor het gebruik van bronchusverwijders gedurende de komende 24 uur (bijvoorbeeld een dubbele dosis of inhalatie via een inhalatiekamer).
 
−
 
 
−
'''Consultatie/verwijzing:''' verwijs een patiënt met een ernstige exacerbatie als:
 
−
*Er binnen een half uur geen verbetering optreedt.
 
−
*Er thuis onvoldoende zorgmogelijkheden zijn.
 
−
*Bij eerdere exacerbaties een ziekenhuisopname noodzakelijk was.
 
−
*Uitputting leidt tot een afname van de ademfrequentie, verminderd bewustzijn en ‘rustiger’ worden van de patiënt (spoedopname geïndiceerd).
 
−
''Bij de inschatting of thuisbehandeling (van een patiënt met COPD) mogelijk is, houdt de huisarts rekening met risicofactoren voor een ernstig beloop (leeftijd ≥ 65 jaar, ademhalingsfrequentie ≥ 30/min, systolische bloeddruk < 90mmHg, desoriëntatie, nierfunctiestoornis).''
 
−
 
 
−
<br />
 
−
'''Medicamenteuze behandeling bij kinderen'''
 
−
*Geef een '''kortwerkend bèta-2-sympathicomimeticum via een voorzetkamer'''. Herhaal de inhalaties '''na 15 minuten'''. Wacht het effect van de medicatie ter plaatse af (binnen half uur te verwachten).
 
−
*Geef bij verbetering een '''prednisolonkuur''': tablet, bij zuigelingen en peuters drank.
 
−
*Geef '''instructies voor het gebruik van bronchusverwijders''' gedurende de eerstvolgende 24 uur (bijvoorbeeld inhalatie elke 3 uur via een inhalatiekamer).
 
−
'''Consultatie/verwijzing.''' Verwijs met spoed bij:
 
−
*Alarmsymptomen (uitputting, cyanose, bewustzijnsdaling).
 
−
*Onvoldoende verbetering binnen een half uur (onder andere persisterende tachypneu en gebruik hulpademhalingsspieren, verlaagde zuurstofsaturatie) ondanks adequate behandeling.
 
−
*Onvoldoende zorgmogelijkheden.
 
−
*Ziekenhuisopname wegens astma of een zeer ernstig verlopen exacerbatie in de voorafgaande twaalf maanden.
 
−
<br />
 
  
−
'''Tabel 3''' Medicamenteuze behandeling van exacerbatie astma/COPD
+
'''Tabel 7''' Medicamenteuze behandeling anafylaxie
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 172: Regel 233:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''salbutamol''' <br /> '''dosis aerosol''' 100microg/dosis
+
|'''adrenaline''' 1mg/ml; 1ml ampul
−
|'''volw:''' 4-10 puffs (100 microg dosisaerosol per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5 maal inademen) <br />
+
|'''i.m.:''' <br /> -'''volw. en kind ≥12 jaar:''' 0,5mg (0,5ml) <br /> -'''kinderen <12 jaar:''' 0,01mg/kg, max 0,5mg <br /> -'''0-6jr:''' 0,15mg (0,15ml), <br />-'''6-12jr:''' 0,3mg (0,3ml) <br /> herhaal zn na 5-15 min
−
'''kinderen:''' 4-8 puffs (100-200 microg per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5 maal inademen)
+
|na 3-5 min
−
|'''inhalatie:''' binnen enkele min, <br /> '''duur:''' 4 uur
 
 
|-
 
|-
−
|'''salbutamol inhalatievloeistof''' <br /> 1mg/ml; 2,5ml flacon, <br /> 2mg/ml; 2,5ml flacon
+
|'''salbutamol'''
−
|'''vernevelen:''' <br /> '''volw:''' 2,5-5mg, <br />'''kinderen:''' <4 jaar: 2,5mg
+
|zie dosering bij longaanval astma/COPD
 
|
 
|
 
|-
 
|-
−
|'''salbutamol injectievloeistof''' <br /> 0,5mg/ml; 1ml ampul
+
|'''clemastine''' 1mg/ml; 2ml ampul
−
|'''i.m.:''' <br /> '''volw:''' 0,5mg per injectie
+
|'''i.m. of i.v.:''' <br /> -'''volw:''' 2mg <br /> -'''kinderen > 1mnd:'''25-50microg/kg, max 2mg
−
|
+
|'''i.v.''' na enkele min <br /> '''i.m.''' na 45-60 min <br /> '''duur''' ongeveer 12 uur
 
|-
 
|-
−
|'''ipratropiumbromide dosis aerosol''' <br /> 20microg/dosis
+
|'''dexamethason''' 4mg/ml; 1ml ampul
−
|2-4 puffs (20microg dosis aerosol per keer in inhalatiekamer)
+
|'''i.m. of i.v.:''' <br /> -'''volw:''' 4-8mg <br /> -'''kinderen:''' 0,15mg/kg, max 4mg
−
|'''inhalatie:''' binnen 15-30 min, <br /> '''duur:''' 3-8 uur
+
|na enige uren
−
|-
 
−
|'''ipratropiumbromide inhalatievloeistof''' <br /> 250microg/ml; 2ml flacon
 
−
|'''vernevelen:''' 500microg, <br />'''kinderen''' <4 jaar 250microg
 
−
|'''vernevelen:''' na 15-30 min, <br /> '''duur:''' 4-8 uur
 
−
|-
 
−
|'''prednisolon''' <br /> tablet 30 mg <br /> drank (5mg/ml)
 
−
|'''volw:''' 1dd 30mg gedurende 7 tot 14 dagen <br /> '''kinderen:''' 1-2mg/kg lichaamsgewicht (max 40/dag) gedurende 5 dagen
 
−
|
 
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Anafylaxie">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Clusterhoofdpijn">
−
'''Oorzaken''' meest voorkomend zijn
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-clusterhoofdpijn clusterhoofdpijn] van NHG. <br />
−
* '''Voedsel''' (noten, pinda’s, schaal- of schelpdieren).  
 
−
*'''Insectenbeten''' (wespensteek).  
 
−
*'''Geneesmiddelen''' (antibiotica, NSAID’s).  
 
−
<br />
 
−
'''Diagnostiek''' besteed in de anamnese aandacht aan:
 
−
*Het beloop van de klachten.
 
−
*Allergie of allergische reactie in de voorgeschiedenis.
 
−
*In bezit hebben van adrenalinepen of penning met medische gegevens.
 
  
−
Bij '''acuut beginnende klachten''' (binnen minuten of uren) na blootstelling aan een voor de patiënt bekend of aannemelijk allergeen is een anafylaxie waarschijnlijk bij:
+
'''Tabel 8''' Medicamenteuze behandeling clusterhoofdpijn
−
* '''Klachten van huid of slijmvliezen''' (urticaria, pruritus, flushing, zwelling van lippen, tong of uvula).
 
−
*En 1 of meer van de volgende klachten: • '''Verlaagde bloeddruk:''' ≥ 11 jaar: systolisch ≤ 90 mmHg of > 30% verlaging van de uitgangswaarde voor die patiënt; kinderen < 10 jaar: kenmerken van hypotensie bijvoorbeeld hypotonie of syncope. • '''Tekenen van een bedreigde ademhaling''' (dyspneu, piepen, stridor, hypoxie).• '''Gastro-intestinale klachten''' (krampende buikpijn of braken).<br />
 
−
<br />
 
−
 
 
−
'''Beleid'''<br />
 
−
''Dien, indien beschikbaar, 10 tot 15 liter zuurstof/min toe. Zie Acuut respiratoir falen en zuurstofbehandeling.''<br /> <br />
 
−
'''Medicamenteuze behandeling''' ''(Zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 4]).''
 
−
* Geef '''epinefrine i.m.''' bij kenmerken die kunnen wijzen op een anafylactische reactie.
 
−
*'''Herhaal iedere 5 tot 15 minuten''' dezelfde dosis bij onvoldoende effect, verergering van de klachten of hypotensie.
 
−
*Geef bij reacties met bronchospasme of waarbij na toediening van epinefrine en hemodynamisch herstel bronchospasme persisteert enkele puffs salbutamol ''(zie voor doseringsadvies [tabel 3])''.
 
−
*Geef aanvullend '''clemastine'''.
 
−
*Geef een '''corticosteroïd''', bijvoorbeeld dexamethason, ter voorkoming van een late reactie.
 
−
*'''Verwijs per ambulance''' naar het ziekenhuis, laat tot aankomst van de ambulance bij hypotensie de patiënt (met de benen omhoog) liggen en breng zo mogelijk een waaknaald in, spuit de waaknaald door met 2ml NaCl 0,9%.
 
−
 
 
−
'''Tabel 4''' Medicamenteuze behandeling anafylaxie
 
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
−
!Dosering en contra-indicaties
+
!Dosering
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''epinefrine''' 1mg/ml; 1ml ampul
+
|'''Sumatriptan''' 12mg/ml, 0,5ml patroon/wegwerpspuit (facultatief)
−
|'''i.m.''' <br /> '''volw:''' 0,2 tot 0,5mg <br /> '''kinderen:''' 0,01mg/kg lichaamsgewicht, maximaal 0,5mg of geef bij '''0-6jr:''' 0,15mg, '''6-12jr:''' 0,3mg, '''>12jr:''' 0,5mg, verdun 1ml met 9ml NaCl 0,9%
+
|'''s.c. volw.:''' 6mg 1-2 maal per aanval (max 12mg in 24 uur) <br /> tussen 2 injecties min 1 uur wachten
−
|na 3-5 min
+
|na 10-15 min
−
|-
 
−
|'''NaCl 0,9%''' 10ml ampul
 
−
|n.v.t.
 
−
|n.v.t.
 
−
|-
 
−
|'''clemastine''' 1mg/ml; 2ml ampul
 
−
|'''volw:''' 2mg i.m. of (langzaam) i.v. <br /> '''kinderen:''' i.m. of i.v. > 1mnd: 25-50microg/kg lichaamsgewicht
 
−
|'''i.v.''' na enkele min <br /> '''i.m.''' na 45-60 min <br /> '''duur''' ongeveer 12 uur
 
−
|-
 
−
|'''dexamethasonl''' 5mg/ml; 1ml ampul
 
−
|'''i.m. (of i.v.) volw:''' 5-10mg <br /> '''kinderen:''' 0,15mg/kg lichaamsgewicht, max 4mg
 
−
|na enige uren
 
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Acuut coronair syndroom">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Epileptisch insult/status epilepticus">
−
'''Diagnostiek''' vooral op basis van de anamnese:
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-epileptisch-insultstatus-epilepticus epileptisch insult/status epilepticus] van NHG.
−
* '''Duur van de klachten''' (pijn > 15 min past bij acuut coronair syndroom (ACS)).
+
<br /> <br />
−
* '''Lokalisatie:''' pijn retrosternaal en/of in arm(en), schouder, hals of kaken, soms in de rug of in epigastrio (past bij ACS).
+
'''Status epilepticus:''' een gegeneraliseerde convulsie die > 5 minuten duurt of bij ≥ 2 kortere insulten waartussen het bewustzijn niet volledig herstelt. <br />
−
*'''Vegetatieve verschijnselen''' zoals zweten, misselijkheid, braken, bleek of grauw zien (passen bij ACS).
 
−
*'''Ischemische hart- en vaatziekten in de voorgeschiedenis''', zeker als de pijn vergelijkbaar is met die van een eerder myocard infarct of van angina pectoris (past bij ACS).
 
−
*'''Aard van de pijn:''' stekende pijn, pijn gelokaliseerd in een beperkt gebied, lokale drukpijn, pijn vastzittend aan de ademhaling en houdingsafhankelijke pijn maken ACS minder waarschijnlijk.
 
−
''Het lichamelijk onderzoek is primair gericht op beoordeling van de klinische toestand en stabiliteit van de patiënt''
 
−
<br />
 
  
−
'''Beleid'''
+
'''Tabel 9''' Medicamenteuze behandeling epileptisch insult/koortsconvulsie/status epilepticus
−
*Indien een ACS waarschijnlijk is, bel dan '''direct een ambulance''' met U1-indicatie.
 
−
*Verwijs naar een cardiologisch interventiecentrum waar primaire percutane coronaire interventie (PCI) kan plaatsvinden bij klachten die korter dan 12 uur bestaan i.c.m. afwijkingen passend bij een ST-elevatie-myocardinfarct op het ECG.
 
−
 
 
−
''Dien bij aanwijzingen voor (dreigend) respiratoir falen zuurstof toe (indien beschikbaar). Zie Acuut respiratoir falen en zuurstofbehandeling.''<br /> <br />
 
−
'''Medicamenteuze behandeling''' ''(Zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 5]).''
 
−
* Geef bij pijn (patiënt bij voorkeur in liggende houding) en afwezigheid van contra-indicaties voor nitraten, één '''nitroglycerinespray''' en herhaal dit bij aanhoudende pijnklachten iedere vijf minuten, tot een maximum van in to- taal drie doses.
 
−
*Breng zo mogelijk een '''waaknaald''' in; spuit indien op dat moment geen medicatie wordt gegeven de waak- naald door met 2ml NaCl-0,9%-oplossing.
 
−
*Geef bij pijn en onvoldoende reactie op nitraten, of als die gecontra-indiceerd zijn, zo nodig '''morfine''' (in 4-5 min toedienen); fentanyl (in 2 min toedienen) is een gelijkwaardig alternatief.
 
−
*Geef patiënten die nog geen acetylsalicylzuur gebruiken (ook degenen die vitamine-K-antagonisten gebruiken) oraal '''acetylsalicylzuur'''.
 
−
*Geef bij een '''bradycardie''' (hartfrequentie < 50 slagen per minuut) met hemodynamische gevolgen, zoals (neiging tot een) cardiogene shock, '''atropine''' intraveneus.
 
−
 
 
−
'''Tabel 5''' Medicamenteuze behandeling acuut coronair syndroom
 
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 277: Regel 277:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''nitroglycerine''' spray 0,4mg/dosis
+
|'''diazepam''' rectiole 5 en 10mg
−
|1 spray sublinguaal iedere 5 min maximaal 3 dosis <br /> '''contra-indicatie:''' bloeddruk < 90 mmHg, gelijktijdig gebruik van fosfodiësterase-5-remmer (sildenafil, vardenafil, tadalafil)
+
|'''volw.:''' 10-20mg <br /> '''kind tot 6 mnd:''' 2,5mg (halve rectiole van 5mg) <br /> '''kind 6 mnd-3 jaar:''' 5mg <br /> '''kind >3 jaar:''' 10mg <br />zo nodig na 10 min eenmaal herhalen
−
|binnen 1-3 min <br /> '''duur:''' 30-60 min
+
|na 5-10 min <br /> '''duur:''' 20-30min
 
|-
 
|-
−
|'''morfine''' 10mg/ml; 1ml ampul
+
|'''midazolam''' 5mg/ml; 3ml ampul <br /> '''midazolam''' 1mg/ml; 5ml ampul
−
|'''i.v.:''' 5-10mg (0,1mg/kg), '''>65 jr:''' 2,5-5mg (0,05mg/kg) in 4-5 min
+
|'''i.m. of oromucosaal''' (ampul injectievloeistof gebruiken) <br /> -'''volw.:''' 10mg <br /> -'''kinderen:''' 0,2mg/kg max 10mg <br /> '''i.v.:''' <br /> -'''volw.:''' 5mg <br /> -'''kinderen:''' 0,1mg/kg max 5mg
−
|'''i.v.:''' na 1-2 min <br /> '''i.m./s.c.''': na 15-30 min, '''duur''' 3-4 uur
+
|'''i.m.:''' binnen 2-3 min <br /> '''i.v.:''' binnen 1-5 min <br /> '''duur:''' 1-2 uur
−
|-
 
−
|'''fentanyl''' 50microg/ml; 2ml ampul
 
−
|'''i.v.:''' 50-100microg in 2 min (1microg/kg)
 
−
|na 2-3 min <br /> '''duur:''' 0,5-1 uur
 
−
|-
 
−
|'''acetylsalicylzuur''' tablet 80mg
 
−
|eenmalig 160mg oraal <br /> '''contra-indicatie:''' actief peptisch ulcus, overgevoeligheid voor salicylaten
 
−
|
 
 
|-
 
|-
−
|'''atropine''' 0,5mg/ml; 1ml ampul
 
−
|0,5mg langzaam i.v. bij bradycardie met hemodynamische gevolgen
 
−
|na 2-4 min
 
 
|}
 
|}
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Acuut hartfalen">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Hypoglykemie">
−
'''Diagnostiek'''
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-hypoglykemie hypoglykemie] van NHG. <br />
−
Bij acuut hartfalen is sprake van een snel begin of snelle toename van klachten.
+
Zie de [https://richtlijnen.nhg.org/files/2020-02/beslisboom_hypoglykemie_in_de_acute_fase_0.pdf NHG beslisboom] of [https://diabetes2.nl/acute-diabetes-problemen/hypo/?cli_action=1 richtlijn van diabetes2.nl] in de acute fase.
−
Bevindingen die bij acuut hartfalen passen zijn:
 
−
*(Half)zittende houding, angstige blik, reutelende/versnelde ademhaling, bleek/grauwe kleur, klamme koude huid.
 
−
*Pols: meestal snel en zwak.
 
−
*Bloeddruk: in ernstige situaties verlaagd.
 
−
*Auscultatie van het hart: geruisen en een derde of vierde harttoon.
 
−
*Auscultatie van de longen: tweezijdig basaal crepiteren en rhonchi. Vooral bij een acute exacerbatie van chronisch hartfalen kan ook demping en nauwelijks of geen ademgeruis basaal (passend bij pleuravocht) aanwezig zijn;
 
−
*Centraalveneuze druk: verhoogd.
 
  
−
'''Beleid'''
+
Stel de diagnose hypoglykemie bij een '''bloedglucosewaarde < 3,5 mmol/l''', met de daarbij passende klachten of symptomen zoals zweten, hartkloppingen, gapen, rusteloosheid, agitatie of verminderd bewustzijn.
−
''Dien bij aanwijzingen voor (dreigend) respiratoir falen zuurstof toe (indien beschikbaar). Zie Acuut respiratoir falen en zuurstofbehandeling.'' <br /> <br />
+
<br />
−
'''Medicamenteuze behandeling''' ''(Zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 6]).''
 
−
* Overweeg de patiënt bij het initiële (telefonische) contact alvast te adviseren een dosis nitroglycerine of isosorbidedinitraat te nemen (indien beschikbaar), ongeacht of er pijn op de borst is (weeg het risico op bloeddrukdaling door nitraatgebruik af tegen voordeel van snelle start van behandeling) en laat de patiënt rechtop zitten.
 
−
*Breng zo mogelijk een '''waaknaald''' in; spuit de waaknaald door met 2ml NaCl 0,9%.
 
−
*Geef bij dyspneu elke 3 minuten '''nitroglycerinespray sublinguaal''' tot de klachten voldoende verbeteren of de systolische bloeddruk daalt < 90mmHg.
 
−
*Geef bij dyspneu door matige of ernstige vochtretentie of veneuze stuwing een lisdiureticum '''furosemide of bumetanide'''. De dosering is afhankelijk van de ernst van de vochtretentie.
 
−
*Bij onrust, dyspneu, angst of pijn kan langzaam in 4 tot 5 min '''morfine i.v.''' worden gegeven, herhaal zo nodig na 10 tot 20 minuten.
 
−
*'''Verwijs''' bij onvoldoende resultaat van de behandeling, ontoereikende zorg- mogelijkheden of een vermoeden van een myocardinfarct als oorzaak of andere (invasief) behandelbare oorzaak voor het acute hartfalen.
 
  
−
'''Tabel 6''' Medicamenteuze behandeling acuut hartfalen
+
'''Tabel10''' Medicamenteuze behandeling hypoglykemie
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 325: Regel 300:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''nitroglycerine''' spray 0,4mg/dosis
+
|'''glucose''' oplossing 10% zak/flacon, 100ml
−
|2-4 pufjes oromucosaal iedere 3 min tot de klachten voldoende verbeteren. <br /> '''contra-indicatie:''' bloeddruk < 90mmHg, gelijktijdig gebruik van fosfodiësterase-5-remmer (sildenafil, vardenafil, tadalafil)
+
|'''i.v.:''' <br /> -'''volw. en kind ≥ 25 kg:''' 50ml 10% <br /> -'''kind < 25kg:''' 2ml/kg 10% <br /> herhaal indien de patiënt niet binnen 3 minuten bijkomt
−
|binnen 1-3 min <br /> '''duur:''' 30-60 min
+
|binnen 1-2 min
 
|-
 
|-
−
|'''bumetanide''' 0,5mg/ml; 4ml ampul
+
|'''glucoseoplossing 50%''' flacon 50ml <br /> '''glucoseoplossing 40%''' 10ml ampul
−
|'''i.v.:''' 0,5-1mg, max 4mg
+
|'''i.v.:''' 10ml 50% of 12-20ml 40% <br /> herhaal indien de patiënt niet binnen 3 minuten bijkomt
−
|na enkele min <br /> '''duur''' 2-3 uur
+
|binnen 1-2 min
 
|-
 
|-
−
|'''furosemide''' 10mg/ml; 4ml ampul
+
|'''glucagonpoeder''' 1mg en solvent 1ml
−
|'''i.v.:''' 20-40mg, max 100mg
+
|'''i.m./s.c.:''' 1mg glucagon <br /> '''kinderen:''' <25kg, <8jr: 0,5mg
−
|na 5 min <br /> '''duur:''' ongeveer 2 uur
+
|binnen 15 min
−
|-
 
−
|'''morfine''' 10mg/ml; 1ml ampul
 
−
|'''i.v.:''' 2,5-5mg in 4-5 min, herhaal zo nodig na 10-20 min
 
−
|'''i.v.:''' na 1-2 min <br /> '''duur''' 3-4 uur
 
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
−
 
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Ernstige agitatie">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Koortsconvulsie">
−
Aandoeningen die zich met een agitatie kunnen presenteren zijn onder andere een (onttrekkings)delier, intoxicatie (alcohol, cocaïne, amfetamine of andere stimulantia), hypoglykemie, dementie of depressie, acute psychose (schizofrenie) en hersenletsel.  
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-koortsconvulsie koortsconvulsie] van NHG. <br /> <br />
 +
'''Koortsconvulsie:''' een tonisch-clonisch insult met bewustzijnsdaling dat maximaal 15 minuten duurt en wordt gevolgd door een postictale fase die maximaal zestig minuten duurt. De meeste koortsconvulsies treden op bij kinderen zonder neurologische voorgeschiedenis, in de leeftijd van 6 maanden tot 6 jaar tijdens een periode van koorts. <br />
  
−
'''Diagnostiek''' <br />
+
'''Tabel 9''' Medicamenteuze behandeling epileptisch insult/koortsconvulsie/status epilepticus
−
Tracht, met oog op de behandeling, onderscheid te maken tussen de volgende oorzaken:
 
−
*Agitatie bij '''gebruik of onttrekking van (genees)middel''' of door onbekende oorzaak.
 
−
*Agitatie bij '''hypoglykemie'''. Meet bij patiënten met diabetes mellitus altijd de glucose.
 
−
*Agitatie door '''schedelletsel'''.
 
−
*'''Delier:''' een stoornis in bewustzijn, aandacht en cognitie (denken, geheugen, taal, oriëntatie) die in uren tot dagen is ontstaan en waarvan de verschijnselen fluctueren over het etmaal, is zeer suspect voor een delier.
 
−
*'''Acute psychose:''' wanen, hallucinaties, onsamenhangende spraak, gedesorganiseerd gedrag, onverzorgd uiterlijk, ‘negatieve symptomen’ (onder andere vervlakking van het affect, gedachten- of spraakarmoede) en katatonie (onbeweeglijkheid, mutisme, ongewone houding, overmatige activiteit).
 
−
 
 
−
'''Beleid''' <br />
 
−
'''Medicamenteuze behandeling'''
 
−
''Zie voor doseringen en toedienings- vorm [tabel 7].'' <br />
 
−
Medicamenteuze behandeling heeft een plaats indien de patiënt ondanks de-escalerende technieken (aanvullend) onderzoek of behandeling weigert en hiermee zichzelf of zijn omgeving schade berokkent. Probeer indien mogelijk de patiënt in eerste instantie oraal met een benzodiazepine zoals lorazepam te behandelen. Overweeg parenterale sedatie indien orale sedatie van de patiënt niet mogelijk is.
 
−
*Geef bij ernstige agitatie bij een (cocaïne)intoxicatie, alcoholonttrekkingsdelier of door onbekende oorzaak waarbij orale behandeling met een rustgevend benzodiazepine niet mogelijk is '''midazolam i.m.'''. Controleer na toediening regelmatig de ademhaling, de zuurstofsaturatie, de bloeddruk en de polsfrequentie.
 
−
*Geef bij het vermoeden van een acute psychose of delier en hevige angst of onrust indien orale behandeling met een rustgevend benzodiazepine niet mogelijk is '''haloperidol'''. Geef geen haloperidol bij gelijktijdig cocaïnegebruik.
 
−
*Voor de behandeling van hypoglykemie; ''zie Hypoglykemie''.
 
−
 
 
−
'''Consultatie en verwijzing'''
 
−
Gelet op het vaak complexe, multifactoriële en soms urgente karakter van het toestandsbeeld kan het aangewezen zijn voor diagnostiek en behandeling de internist, klinisch geriater of psychiater te consulteren.
 
−
Verwijsindicaties zijn:
 
−
*Een ernstig zieke patiënt.
 
−
*Onvoldoende onderzoeks-, behandel- en verzorgingsmogelijkheden in de thuissituatie.
 
−
*Onvoldoende effect van de ingestelde behandeling.
 
−
 
 
−
'''Tabel 7''' Medicamenteuze behandeling ernstige agitatie
 
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 376: Regel 324:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''lorazepam''' tablet 2,5mg, 1mg
+
|'''diazepam''' rectiole 5 en 10mg
−
|'''oraal: volw:''' 1,25-2,5mg <br /> '''kinderen:''' 0,5-1mg (0,02-0,1mg/kg lichaamsgewicht/dag in 2-3 doses)
+
|'''volw.:''' 10-20mg <br /> '''kind tot 6 mnd:''' 2,5mg (halve rectiole van 5mg) <br /> '''kind 6 mnd-3 jaar:''' 5mg <br /> '''kind >3 jaar:''' 10mg <br />zo nodig na 10 min eenmaal herhalen
−
|
+
|na 5-10 min <br /> '''duur:''' 20-30min
 
|-
 
|-
−
|'''midazolam''' <br /> 5mg/ml; 3ml ampul <br /> 1mg/ml; 5ml ampul
+
|'''midazolam''' 5mg/ml; 3ml ampul <br /> '''midazolam''' 1mg/ml; 5ml ampul
−
|'''i.m.:''' <br /> '''volw:''' 5-10mg (0,2mg/kg) <br /> '''kinderen:''' 0,2mg/kg lichaamsgewicht max. 10mg
+
|'''i.m. of oromucosaal''' (ampul injectievloeistof gebruiken) <br /> -'''volw.:''' 10mg <br /> -'''kinderen:''' 0,2mg/kg max 10mg <br /> '''i.v.:''' <br /> -'''volw.:''' 5mg <br /> -'''kinderen:''' 0,1mg/kg max 5mg
−
|'''i.m.:''' binnen 2-3 min
+
|'''i.m.:''' binnen 2-3 min <br /> '''i.v.:''' binnen 1-5 min <br /> '''duur:''' 1-2 uur
−
|-
 
−
|'''haloperidol''' 5mg/ml; 1ml ampul
 
−
|'''i.m.:''' 2,5-5mg (ouderen 2,5mg) <br /> '''contra-indicatie:''' ziekte van Parkinson, verlengd QT-interval
 
−
|na 10-20 min
 
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Hypoglykemie">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Longaanval">
−
'''Diagnostiek''' <br />
+
Zie ook de richtlijnen [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-longaanval-copd- Longaanval Longaanval COPD], [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-longaanval-astma-bij-volwassenen Longaanval astma bij volwassenen] en [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-longaanval-astma-bij-kinderen-tot-16-18-jaar Longaanval astma bij kinderen tot 16-18 jaar] van NHG.
−
Stel de diagnose hypoglykemie bij een '''bloedglucosewaarde < 3,5 mmol/l''', met de daarbij passende klachten of symptomen zoals zweten, hartkloppingen, gapen, rusteloosheid, agitatie of verminderd bewustzijn.
 
−
<br /> <br />
 
−
'''Beleid'''
 
−
*Geef indien mogelijk een '''koolhydraatrijke drank''' met ten minste 30 g suiker.
 
−
*Geef indien orale inname van glucose niet mogelijk is een '''glucoseoplossing intraveneus of geef glucagon subcutaan of intramusculair''' indien toediening van glucose door onrust van de patiënt moeilijkheden oplevert ''(zie dosering [tabel 8])''.
 
−
*Laat de patiënt na voldoende herstel van het bewustzijn (binnen 2 tot 3 minuten na glucosetoediening, binnen 15 minuten na glucagoninjectie) alsnog koolhydraatrijke voeding tot zich nemen (bijvoorbeeld een boterham met jam).
 
−
*'''Herhaal''' de toediening van een glucoseoplossing indien het bewustzijn onvoldoende hersteld om koolhydraatrijke voeding in te nemen.
 
−
*Ga de oorzaak van hypoglykemie na.
 
−
<br />
 
−
''Bij behandeling van diabetes mellitus met langwerkende insuline of sulfonylureumderivaten, zoals glibenclamide, is de huisarts erop bedacht dat de hypoglykemie binnen enkele uren kan recidiveren.''
 
  
−
'''Tabel 8''' Medicamenteuze behandeling hypoglykemie
+
'''Tabel 13''' Medicamenteuze behandeling van longaanval astma/COPD
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 409: Regel 343:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''glucoseoplossing 40-50%''' <br /> 10ml ampul (4-5g/10ml)
+
|'''salbutamol dosis aerosol''' 100microg/dosis
−
|'''i.v.:''' 20-40ml van een 50%-glucoseoplossing
+
|'''volw:''' 4-10 puffs (100 microg per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5 maal inademen) <br />
−
|binnen 1-2 min
+
'''kinderen:''' 4-8 puffs (100 microg per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5 maal inademen) <br /> ''herhaal zn na 15 min''
 +
|'''inhalatie/vernevelen:''' binnen 5 min, <br /> '''duur:''' 4-6 uur
 +
|-
 +
|'''salbutamol inhalatievloeistof''' <br /> 1mg/ml; 2,5ml flacon, <br /> 2mg/ml; 2,5ml flacon
 +
|'''vernevelen:''' <br /> '''volw:''' 2,5-5mg, <br />'''kinderen:''' <5 jaar: 2,5mg
 +
|
 +
|-
 +
|'''ipratropiumbromide dosis aerosol''' <br /> 20microg/dosis
 +
|2-4 puffs (20microg per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5x inademen)
 +
|'''inhalatie/vernevelen:''' binnen 15 min, <br /> '''duur:''' 4-6 uur
 +
|-
 +
|'''ipratropiumbromide inhalatievloeistof''' <br /> 250microg/ml; 2ml flacon
 +
|'''vernevelen:''' 500microg, <br />'''kinderen''' <5 jaar 250microg
 +
|'''inhalatie/vernevelen:''' binnen 15 min, <br /> '''duur:''' 4-6 uur
 +
|-
 +
|'''prednisolon''' <br /> tablet 5 mg <br /> drank (5mg/ml)
 +
|'''volw:''' 1dd 40 mg gedurende 5 tot 14 dagen <br /> '''kinderen:''' 1-2mg/kg in 2 giften (max 40mg/dag) gedurende 5 dagen
 +
|na meerdere uren/dag
 
|-
 
|-
−
|'''glucagonpoeder''' 1mg en solvent 1ml
+
|'''dexamethason''' <br /> injectievloeistof 4mg/ml; 1ml ampul
−
|'''i.m./s.c.:''' 1mg glucagon <br /> '''kinderen:''' <25kg, <8jr: 0,5mg
+
|'''volw:''' i.m. of i.v. (in 2-3 min) 8-10mg (2 ampullen)
−
|binnen 15 min
+
|na enige uren
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Epileptisch insult/status epilepticus/koortsconvulsie">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Opioidintoxicatie">
−
'''Koortsconvulsie:''' een tonisch-clonisch insult met bewustzijnsdaling dat maximaal 15 minuten duurt en wordt gevolgd door een postictale fase die maximaal zestig minuten duurt. De meeste koortsconvulsies treden op bij kinderen zonder neurologische voorgeschiedenis, in de leeftijd van 6 maanden tot 5 jaar tijdens een periode van koorts. <br />
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-opioidintoxicatie opioidintoxicatie] van NHG.
−
'''(Dreigende) status epilepticus:''' een gegeneraliseerde convulsie die langer duurt dan 5 tot 10 minuten. <br />
+
<br />  
−
'''Status epilepticus:''' een gegeneraliseerde convulsie die langer dan 10 minuten duurt of bij 2 of meer kleinere insulten waartussen het bewustzijn niet volledig herstelt. <br /> <br />
+
 
 +
Een '''opiaatintoxicatie''' wordt gekenmerkt door ademhalingsdepressie (afname van de ademhalingsprikkel, alveolaire ventilatie en zuurstofsaturatie), verminderd bewustzijn, miosis, bradycardie en hypotensie.
  
−
'''Diagnostiek''' <br />
+
Informatie over risico’s en het beleid bij een opiaat intoxicatie kan men inwinnen bij het [https://www.vergiftigingen.info Nationaal Vergiftigingen informatiecentrum], tel: 030-2748888.
−
Een typisch epileptisch insult of koortsconvulsie begint als een tonisch-clonisch insult met bewustzijnsdaling. De ictale fase van een insult duurt meestal vijf minuten en wordt gevolgd door een postictale fase die maximaal zestig minuten duurt. <br />
 
−
Na een koortsconvulsie moet naar een '''focus van de koorts''' worden gezocht, in het bijzonder naar verschijnselen van een meningitis. Deze symptomen zijn in de postictale fase moeilijk te vinden en ontbreken vaak bij kinderen jonger dan één jaar. Beoordeel het kind in dit geval op een later moment op dezelfde dag nogmaals.
 
−
<br /> <br />
 
  
 
'''Beleid''' <br />
 
'''Beleid''' <br />
−
''Zie voor doseringen en toedienings- vorm [tabel 9]''.
+
In de – zeldzame – situatie dat een huisarts een patiënt treft met een ernstige ademdepressie of deze krijgt door toediening van een opioïde, is in verreweg de meeste gevallen zuurstoftoediening, indien beschikbaar, en/of kapbeademing in afwachting van een ambulance te verkiezen boven toediening van naloxon.
−
Voor de behandeling van een (dreigende) status epilepticus of een koortsconvulsie is '''diazepam''' de eerste keus. Indien toediening bij een epileptisch insult niet mogelijk of succesvol is, kan voor '''midazolam i.m. of op het wangslijmvlies''' worden gekozen. Midazolam is niet voor de indicatie epilepsie geregistreerd. <br /> <br />
 
  
−
'''Epileptisch insult''' <br />
+
</accordion>
−
Meestal zal een epileptisch insult binnen vijf minuten spontaan eindigen. Bij insulten die langer duren, dient medicamenteuze behandeling te worden gestart ter voorkoming van een status epilepticus.
+
<accordion parent="accordion1" heading="Pseudokroep">
−
*Geef '''diazepam rectaal''', zo nodig na tien minuten herhalen bij onvoldoende effect. Indien geen rectiole beschikbaar is, kan diazepam uit een ampul met een spuitje rectaal worden toegediend.
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-pseudokroep pseudokroep] van NHG. <br />
−
*Geef, als het insult voortduurt of rectale toediening niet mogelijk is, '''midazolam intramusculair of op het wangslijmvlies'''. Een alternatief is diazepam langzaam intraveneus (indien mogelijk). Wees erop bedacht dat midazolam en diazepam ademhalingsdepressie kunnen veroorzaken.
 
−
*Het hierboven beschreven beleid is ook van toepassing bij patiënten bij wie een insult ontstaat door alcoholonttrekking en bij een epileptisch insult tijdens de zwangerschap.
 
−
*Consulteer na coupering van het insult de neuroloog voor het verdere beleid.
 
−
*Verwijs met spoed indien het insult ondanks behandeling aanhoudt (status epilepticus).
 
−
<br / >
 
−
 
 
−
'''Koortsconvulsie'''
 
−
*Geef als de convulsie bij aankomst nog niet voorbij is '''diazepam rectaal''' door middel van een rectiole of een injectiespuit zonder naald.
 
−
*'''Herhaal''' dezelfde dosis na tien minuten als de convulsie aanhoudt.
 
−
*Kort na gebruik van diazepam kan het kind niet goed beoordeeld worden. Beoordeel het kind in deze gevallen op een later moment op dezelfde dag nogmaals.
 
−
*Indien het kind na vijftien minuten nog trekkingen vertoont, is een '''spoedopname''' aangewezen.
 
−
*Verwijzing is ook geïndiceerd bij: - een convulsie bij een kind met koorts '''<6 maanden''', – een '''recidief convulsie''' in dezelfde koortsperiode, – een convulsie die '''>15 minuten''' duurt, – een convulsie met '''focale kenmerken''',tekenen van meningitis: meningeale prikkelingsverschijnselen, petechiën en/of verlaagd bewustzijn.
 
−
<br />
 
−
''Overweeg indien beschikbaar, 10 tot 15 liter zuurstof/min (kinderen 10 liter zuurstof/min) toe te dienen bij aan- wijzingen voor respiratoir falen tijdens een tonisch-clonisch insult. Zie Acuut respiratoir falen en zuurstofbehandeling.'' <br/>
 
  
−
'''Tabel 9''' Medicamenteuze behandeling epileptisch insult/koortsconvulsie/status epilepticus
+
'''Tabel 11''' Medicamenteuze behandeling van pseudokroep
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 457: Regel 391:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''diazepam''' rectiole 5 en 10mg
+
|'''dexamethason''' ampul 4mg/ml; 1ml
−
|'''volw.:''' 10-20mg <br /> '''kinderen: <1 jr:''' 0,5mg/kg lichaamsgewicht (max 5mg), '''1-3 jr:''' 5mg, '''>3 jr:''' 10mg, zo nodig na 10 min herhalen.
+
|'''oraal:''' 0,15-0,6 mg/kg (maximaal 15 mg per gift), bijvoorbeeld bij 10 kg 0,5 ml injectievloeistof oraal. <br /> '''i.m. >6 mnd:''' 0,15mg/kg (max 4mg per gift), bijvoorbeeld bij 10kg 0,3ml
−
|'''rectaal:''' na 5-10 min <br /> '''duur:''' 20-30min
+
|na ongeveer een half uur
 
|-
 
|-
−
|'''diazepam''' 5mg/ml; 2ml ampul (geen emulsie)
+
|'''dexamethason drank''' 1mg/ml (als dinatriumfosfaat) LNA
−
|'''i.v.:''' (0,15-0,25mg/kg) <br /> '''volw.:''' 10mg <br /> '''kinderen: <5 jr:''' 0,25mg/kg lichaamsgewicht, '''5-10 jr:''' 5mg
+
|'''oraal:''' 0,15-0,6mg/kg (max 15mg per gift), bijvoorbeeld bij 10kg 4ml
−
|'''i.v.:''' na 1 min <br /> '''duur:''' 10-20 min
+
|na ongeveer een half uur
 
|-
 
|-
−
|'''midazolam''' 5mg/ml; 3ml ampul <br /> '''midazolam''' 1mg/ml; 5ml ampul
+
|'''budesonide''' vernevelvloeistof 0,5mg/ml; 2ml
−
|'''i.m. of oromucosaal''' (ampul injectievloeistof gebruiken) <br /> '''volw.:''' 5-10mg <br /> '''kinderen:''' 0,2mg/kg lichaamsgewicht max 10mg
+
|'''>1 maand:''' 2mg (2 ampullen van 2ml) per vernevelaar
−
|'''i.m.:''' binnen 2-3 min
+
|na ongeveer een half uur
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
 
</accordion>
 
</accordion>
−
<accordion parent="accordion1" heading="Opiaatintoxicatie">
+
<accordion parent="accordion1" heading="Shock">
−
'''Diagnostiek''' <br />
+
Zie de richtlijn [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst-shock shock] van NHG
−
Stel bij het vermoeden van een overdosis opiaten aan de patiënt of andere aanwezigen de volgende vragen:
 
−
*Welk(e) middel(en) is (zijn) ingenomen?
 
−
*Welke hoeveelheid en wanneer is het ingenomen?
 
−
*Was het verpakt en hoeveel is eruit, wat was de sterkte of concentratie?
 
−
*Wat is het gewicht van de patiënt?
 
−
Een opiaatintoxicatie wordt gekenmerkt door ademhalingsdepressie (afname van de ademhalingsprikkel, alveolaire ventilatie en zuurstofsaturatie), verminderd bewustzijn, miosis, bradycardie en hypotensie.
 
  
−
'''Beleid''' <br />
+
Er worden vier typen shock onderscheiden:
−
Bel direct een '''ambulance''' met U1-indicatie bij bewusteloosheid en aanwijzingen voor respiratoir falen.
+
* hypovolemisch
−
Informatie over risico’s en het beleid bij een opiaat intoxicatie kan men inwinnen bij het Nationaal Vergiftigingen informatiecentrum www.vergiftigingen.info, tel: 030-2748888. Overweeg medicamenteuze behandeling. <br />
+
* obstructief
−
''Dien bij aanwijzingen voor (dreigend) respiratoir falen zuurstof toe (indien beschikbaar). Zie Acuut respiratoir falen en zuurstofbehandeling.'' <br /> <br />
+
* distributief
 +
* cardiogeen
  
−
'''Medicamenteuze behandeling''' <br />
+
'''Shock''' uit zich onder meer in een hoge ademfrequentie, zwakke, snelle pols, hypotensie (bij gevorderde shock) en soms in cyanose (bij obstructieve shock door bijvoorbeeld harttamponnade kan het gelaat rood aanlopen). De patiënt kan vaak niet op de benen staan, is gespannen, angstig en/of verward.
−
''Zie voor doseringen en toedienings- vorm [tabel 10].''
 
−
*Geef '''naloxon''' i.v. (langzaam toedienen) of i.m. bij ademhalingsdepressie of verminderd bewustzijn al dan niet in combinatie met bradycardie en hypotensie.
 
−
*'''Herhaal de toediening driemaal''' op geleide van het herstel van de ademhaling (streefwaarde ademfrequentie > 10 per minuut, kinderen: ''zie normaal- waarden [tabel 1]'') iedere 2 tot 3 minuten. Omdat de meeste opioïden (zoals methadon) een langere werkingsduur hebben, is herhaalde toediening van naloxon nodig om terugkeer van de intoxicatieverschijnselen te voorkomen.
 
−
*De werking treedt snel in en houdt, afhankelijk van de dosis, meestal één tot vier uur aan.
 
−
*Bij een patiënt die chronisch opiaten gebruikt, kan naloxon onmiddellijk in aansluiting aan intraveneuze toedie- ning leiden tot acute ontwenningsverschijnselen (onrust, braken, hypertensie, tremoren, tachycardie, hevig transpireren). Wegens het risico op braken is aandacht voor het '''vrijhouden van de ademhalingsweg''' dan ook gewenst. Verwijs met spoed als naloxon geen of onvoldoende effect heeft, ook na verbetering van het klinische beeld blijft controle en observatie van de patiënt noodzakelijk en is '''verwijzing''' aangewezen. <br />
 
  
−
'''Tabel 10''' Medicamenteuze behandeling bij opiaatintoxicatie
+
'''Tabel 12''' Medicamenteuze behandeling van shock
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
{| class="infobox huisarts1 box cel klein"
 
!Geneesmiddel
 
!Geneesmiddel
Regel 498: Regel 422:
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
!Werkingssnelheid, -duur
 
|-
 
|-
−
|'''naloxon''' 0,4mg/ml; 1ml ampul
+
|'''zuurstof''' (facultatief)
−
|'''i.v.:''' 0,4mg (langzaam toedienen) op geleide van ademhaling herhalen <br /> ''eventueel 0,4mg i.m. (effect treeft iets later in dan na i.v. toediening)'' <br /> '''kinderen:''' 0,01mg/kg lichaamsgewicht i.m. eventueel na 3min herhalen
+
|'''volw.:''' 10-15 l/min via een non-rebreathing masker <br /> '''kinderen:''' 10 l/min via een non-rebreathing masker <br /> '''indien >15 min O2:''' zuurstofbril: streefwaarde 94-98% (COPD 88-92%)
−
|na 1-2min <br /> '''duur:''' 1-4 uur
+
|vrijwel direct
 +
|-
 +
|'''ringerlactaatoplossing''' infusievloeistof 500ml (facultatief) <br /> <br />'''NaCl 0,9%''' infusievloeistof 500ml (facultatief)
 +
|'''volw.:''' i.v. 500-1000ml tot systolisch RR > 90 mmHg (bij cardiogene obstructieve shock: 250ml / bij ernstige bloedingen: tot systolische RR 80-90 mmHg <br /> '''kinderen:''' i.v. 20 ml/kg, herhaal max 1 keer
 +
|vrijwel direct
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
−
</accordion>
 
−
<accordion parent="accordion1" heading="Acute pijn/koliekpijn">
 
−
</accordion>
 
−
<accordion parent="accordion1" heading="Aandoeningen niet of deels beschreven in NHG-Standaarden">
 
 
</accordion>
 
</accordion>
 
</div><small>Aan bovenstaande kunnen geen rechten worden ontleend.</small>
 
</div><small>Aan bovenstaande kunnen geen rechten worden ontleend.</small>
 +
<br />
 +
Test hier je kennis met de [https://www.henw.org/artikelen/nhg-behandelrichtlijn-geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties-kennistoets kennistoets] uit Huisarts en Wetenschap, 05-2020. 
 +
<br /> <br />
  
 
==== Bronnen ====
 
==== Bronnen ====
−
* [https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/file5740.pdf Fraanje WL, Giesen PHJ, Knobbe K, Van Putten AM, Draijer LW. Farmacotherapeutische richtlijn Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties. Huisarts Wet 2012;55(5):210-20.]
+
* [https://richtlijnen.nhg.org/behandelrichtlijnen/geneesmiddelen-en-zuurstof-spoedeisende-situaties#volledige-tekst NHG richtlijn Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties]
 +
*[https://www.vergiftigingen.info Nationaal Vergiftigingen informatiecentrum]
  
 
{{Footer - Leerlijn spoedeisende zorg}}
 
{{Footer - Leerlijn spoedeisende zorg}}

Huidige versie van 14 dec 2021 om 16:16

  1. Hoofdpagina
  2. Leerlijn spoedeisende zorg
  3. Geneesmiddelen en zuurstof in spoedsituaties


Leerlijn spoedeisende zorg
Auteur

Daphne Beemsterboer

Stage

1e Huisartsstage
Klinische stage
2e Huisartsstage

KBA

1. Toestandsbeeld

Competenties

Medisch handelen

Leerplek

Huisartsenpost
Zelfstudie

Relevantie

Spoedsituaties kunnen niet alleen voor de patiënt maar ook voor de arts spannend zijn. Een richtlijn voor de diagnostiek en behandeling in spoedsituaties kan dan een goede houvast bieden. 

Doel

De NHG Behandelrichtlijn ‘Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties’ geeft richtlijnen voor het medicamenteuze beleid inclusief de toediening van zuurstof bij spoedeisende symptomen of aandoeningen. De richtlijn sluit aan bij de ABCDE-methodiek.

Gebruiksaanwijzing

Deze bouwsteen is gebaseerd op de richtlijn voor diagnostiek en behandeling in spoedsituaties en kan voor zelfstudie of naslagwerk worden gebruikt.

Onderwijsactiviteiten

Deze bouwsteen kan je helpen om een houvast te geven t.a.v. diagnostiek en behandeling tijdens spoedsituaties. Je kunt de bouwsteen zelfstandig, op een zelfgekozen tijdstip en in je eigen tempo doornemen. Ook zou je deze bouwsteen kunnen raadplegen als naslagwerk. 

Overzicht: Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties

Zie ook de instructievideo's zuurstoftoediening en vernevelen.


Aandoeningen of symptomen met een spoedeisend karakter en een specifiek medicamenteus beleid of indicatie voor zuurstofbehandeling.

Acute (ernstige) pijn

Zie de richtlijn acute (ernstige) pijn van NHG.

Numeric rating scale (NRS): pijnschaal waarin de mate van pijn verbaal of schriftelijk op een schaal van 0 tot 10 wordt aangegeven.
Verbal rating scale (VRS): pijnschaal waarin de mate van pijn in bewoordingen wordt weergegeven, bijvoorbeeld als ‘geen’, ‘licht’, ‘matig’, ‘ernstig’.

Beleid Zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 1].

Acute matige tot ernstige pijn

  • Overweeg bij matige pijn tot ernstige pijn (NRS-score ≥ 4) de toediening van paracetamol oraal en combineer dit bij ernstige pijn met morfine (lange werkingsduur) of (offlabel) fentanyl (korte werkingsduur) intraveneus of subcutaan.
  • Om de pijnbehandeling met fentanyl of morfine te kunnen titreren tijdens het vervoer naar het ziekenhuis of op de spoedeisende hulp, heeft intraveneuze toediening met een waaknaald de voorkeur.

Koliekpijn

  • Geef bij galsteen- of niersteenkoliek diclofenac, bij voorkeur intramusculair.
  • Geef bij onvoldoende effect of contra-indicatie voor diclofenac, morfine; subcutaan, intramusculair (of intraveneus).
  • Verwijs bij koorts of peritoneale prikkeling, niet te beheersen pijn of kinderen jonger dan 12 jaar en zwangeren.

Tabel 1 Medicamenteuze behandeling acute pijn

Geneesmiddel Dosering en contra-indicaties (indien relevant) Werkingssnelheid, -duur
diclofenac 25mg/ml; 3ml ampul i.m.: 75mg
contra-indicatie: actief peptisch ulcus, overgevoeligheid voor salicylaten, eGFR <30ml/min, levercirrose, ernstig hartfalen 		i.m.: binnen 15-30 min
duur: 3-4 uur
morfine 10mg/ml; 1ml ampul i.v.: in 5 min
-volw.: 5-10mg (0,1mg/kg), >65 jr: 2,5-5mg (0,05mg/kg)
-kinderen: 0,05-0,1mg/kg
s.c. of i.m.:
-volw.: 5-10mg, >65 jr: 2,5-5mg
-kinderen: 0,1mg/kg/dosis (max 5mg per keer ) 		i.v.: max na 20 min
duur: tot 7 uur

i.m./s.c.: max na 60 min
fentanyl 50microg/ml; 2ml ampul (facultatief) i.v.: volw.: 1microg/kg (in 2 min)
kinderen: nasaal 1-2 microg/kg/dosis (max 100 microg per gift), 8-14 jaar: 50mcg, >14 jaar: 100mcg 		na 2-3 min
duur: 30-60 min

Acute dystonie

Zie de richtlijn acute dystonie van NHG.

  • Bij het gebruik van onder andere antipsychotica, anti-emetica, antivertigomiddelen en antidepressiva kan in zeldzame gevallen een acute dystonie optreden. De dystonie is herkenbaar aan scheefstand van het hoofd, dysartrie, slikstoornissen, kaakklem en dwangstand van de ogen.

Beleid Zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 2].

Tabel 2 Medicamenteuze behandeling acute dystonie

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
Biperideen 5mg/ml, 1ml ampul (facultatief) i.m. of i.v.: 2,5-5mg (in 2-3 min)
herhaal, indien nodig na 30 min

Acuut coronair syndroom

Zie de richtlijn acuut coronair syndroom van NHG.

Tabel 3 Medicamenteuze behandeling acuut coronair syndroom

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
nitroglycerine spray 0,4mg/dosis 1 spray sublinguaal iedere 5 min maximaal 3 dosis
contra-indicatie: bloeddruk < 90 mmHg, gelijktijdig gebruik van fosfodiësterase-5-remmer (avanafil, sildenafil, vardenafil, tadalafil) 		binnen 1-3 min
duur: max 60 min
morfine 10mg/ml; 1ml ampul i.v.: in 4-5 min 5-10mg (0,1mg/kg), >65 jr: 2,5-5mg (0,05mg/kg) i.v.: max na 20 min
duur tot 7 uur
fentanyl 50microg/ml; 2ml ampul i.v.: 50-100microg in 2 min (1microg/kg) na 2-3 min
duur: 0,5-1 uur
fentanyl neusspray 50 tot 100 microg/dosis (facultatief) nasaal (eenmalige dosis neusspray): 50-100microg na 12-21 min
duur: 0,5-1 uur
acetylsalicylzuur tablet 80mg eenmalig 160-320mg oraal (in water opgelost)
contra-indicatie: actief peptisch ulcus, overgevoeligheid voor salicylaten 		duur: 7-10 dagen
atropine 0,5mg/ml; 1ml ampul 0,5mg in 2-3 min i.v. bij bradycardie met hemodynamische gevolgen na 2-4 min
duur: 4 uur

Acuut hartfalen

Zie ook de richtlijn acuut hartfalen van NHG.

Maak onderscheid tussen:

  • Acuut hartfalen waarbij respiratoir falen als gevolg van vochtretentie in de longen op de voorgrond staat (meestal)
  • Acuut hartfalen leidend tot cardiogene shock zonder vochtretentie [zie Shock].

Tabel 4 Medicamenteuze behandeling acuut hartfalen

Geneesmiddel Dosering en contra-indicaties Werkingssnelheid, -duur
nitroglycerine spray 0,4mg/dosis 2-4 pufjes sublinguaal iedere 5 min tot de klachten voldoende verbeteren.
contra-indicatie: bloeddruk < 90mmHg, gelijktijdig gebruik van fosfodiësterase-5-remmer (avanafil, sildenafil, vardenafil, tadalafil) 		binnen 1-3 min
duur: tot 60 min
bumetanide 0,5mg/ml; 4ml ampul i.v.: 1mg, max 4mg
doseer hoger bij eGFR < 30 ml/min 		na enkele min
duur: ongeveer 2 uur
furosemide 10mg/ml; 4ml ampul i.v.: 40mg in 2-3min
doseer hoger bij eGFR < 30 ml/min 		na enkele min
duur: ongeveer 2 uur
morfine 10mg/ml; 1ml ampul
uitsluitend bij persisterend hevige onrust, dyspneu, angst of pijn op de borst 		i.v.: 2,5-5mg in 4-5 min, herhaal zo nodig na 10-20 min
contra-indicatie: ernstige COPD 		max na 20 min
duur: tot 7 uur

Acuut respiratoir falen

Zie de richtlijn acuut respiratoir falen van NHG.

Tabel 5 Normaalwaarden adem- en hartfrequentie

Leeftijd in jaren Ademfrequentie per minuut Hartslagfrequentie per minuut
<1 30-40 110-160
1-2 25-35 100-150
2-5 25-30 95-140
5-12 20-25 80-120
>12 15-20 60-100


Agitatie (ernstig)

Zie de richtlijn ernstige agitatie van NHG.

Aandoeningen die zich met een agitatie kunnen presenteren zijn onder andere een (onttrekkings)delier, intoxicatie (alcohol, cocaïne, amfetamine of andere stimulantia), hypoglykemie, dementie of depressie, acute psychose (schizofrenie) en hersenletsel.

Tabel 6 Medicamenteuze behandeling ernstige agitatie

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
lorazepam tablet 1mg/ 2,5mg oraal: volw: 1-2mg of 1,25-2,5mg
kind >12 jaar: 0,5-1mg (0,02-0,1mg/kg/dag in 2-3 doses) 		duur: 6-8 uur
midazolam
5mg/ml; 3ml ampul
1mg/ml; 5ml ampul 		i.m.:
-volw: 5-10mg
-kind >12 jaar: 0,1mg/kg max. 5mg
nasaal:
-volw: 10mg (5mg in elk neusgat)
-kind >12 jaar: 0,1mg/kg per keer (max 5mg per keer) 		i.m. en nasaal: binnen 2-3 min
duur: 1-2 uur
haloperidol 5mg/ml; 1ml ampul i.m.: 2,5-5mg (ouderen 2,5mg)
contra-indicatie: ziekte van Parkinson, verlengd QT-interval 		na 10-20 min

Anafylaxie

Zie de richtlijn anafylaxie van NHG.

De meest voorkomende oorzaken zijn voedsel (noten, pinda’s, schaal- of schelpdieren), insectenbeten (wespensteek) en geneesmiddelen (antibiotica, NSAID’s).

Tabel 7 Medicamenteuze behandeling anafylaxie

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
adrenaline 1mg/ml; 1ml ampul i.m.:
-volw. en kind ≥12 jaar: 0,5mg (0,5ml)
-kinderen <12 jaar: 0,01mg/kg, max 0,5mg
-0-6jr: 0,15mg (0,15ml),
-6-12jr: 0,3mg (0,3ml)
herhaal zn na 5-15 min 		na 3-5 min
salbutamol zie dosering bij longaanval astma/COPD
clemastine 1mg/ml; 2ml ampul i.m. of i.v.:
-volw: 2mg
-kinderen > 1mnd:25-50microg/kg, max 2mg 		i.v. na enkele min
i.m. na 45-60 min
duur ongeveer 12 uur
dexamethason 4mg/ml; 1ml ampul i.m. of i.v.:
-volw: 4-8mg
-kinderen: 0,15mg/kg, max 4mg 		na enige uren

Clusterhoofdpijn

Zie de richtlijn clusterhoofdpijn van NHG.

Tabel 8 Medicamenteuze behandeling clusterhoofdpijn

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
Sumatriptan 12mg/ml, 0,5ml patroon/wegwerpspuit (facultatief) s.c. volw.: 6mg 1-2 maal per aanval (max 12mg in 24 uur)
tussen 2 injecties min 1 uur wachten 		na 10-15 min

Epileptisch insult/status epilepticus

Zie de richtlijn epileptisch insult/status epilepticus van NHG.

Status epilepticus: een gegeneraliseerde convulsie die > 5 minuten duurt of bij ≥ 2 kortere insulten waartussen het bewustzijn niet volledig herstelt.

Tabel 9 Medicamenteuze behandeling epileptisch insult/koortsconvulsie/status epilepticus

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
diazepam rectiole 5 en 10mg volw.: 10-20mg
kind tot 6 mnd: 2,5mg (halve rectiole van 5mg)
kind 6 mnd-3 jaar: 5mg
kind >3 jaar: 10mg
zo nodig na 10 min eenmaal herhalen 		na 5-10 min
duur: 20-30min
midazolam 5mg/ml; 3ml ampul
midazolam 1mg/ml; 5ml ampul 		i.m. of oromucosaal (ampul injectievloeistof gebruiken)
-volw.: 10mg
-kinderen: 0,2mg/kg max 10mg
i.v.:
-volw.: 5mg
-kinderen: 0,1mg/kg max 5mg 		i.m.: binnen 2-3 min
i.v.: binnen 1-5 min
duur: 1-2 uur

Hypoglykemie

Zie de richtlijn hypoglykemie van NHG.
Zie de NHG beslisboom of richtlijn van diabetes2.nl in de acute fase.

Stel de diagnose hypoglykemie bij een bloedglucosewaarde < 3,5 mmol/l, met de daarbij passende klachten of symptomen zoals zweten, hartkloppingen, gapen, rusteloosheid, agitatie of verminderd bewustzijn.

Tabel10 Medicamenteuze behandeling hypoglykemie

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
glucose oplossing 10% zak/flacon, 100ml i.v.:
-volw. en kind ≥ 25 kg: 50ml 10%
-kind < 25kg: 2ml/kg 10%
herhaal indien de patiënt niet binnen 3 minuten bijkomt 		binnen 1-2 min
glucoseoplossing 50% flacon 50ml
glucoseoplossing 40% 10ml ampul 		i.v.: 10ml 50% of 12-20ml 40%
herhaal indien de patiënt niet binnen 3 minuten bijkomt 		binnen 1-2 min
glucagonpoeder 1mg en solvent 1ml i.m./s.c.: 1mg glucagon
kinderen: <25kg, <8jr: 0,5mg 		binnen 15 min

Koortsconvulsie

Zie de richtlijn koortsconvulsie van NHG.

Koortsconvulsie: een tonisch-clonisch insult met bewustzijnsdaling dat maximaal 15 minuten duurt en wordt gevolgd door een postictale fase die maximaal zestig minuten duurt. De meeste koortsconvulsies treden op bij kinderen zonder neurologische voorgeschiedenis, in de leeftijd van 6 maanden tot 6 jaar tijdens een periode van koorts.

Tabel 9 Medicamenteuze behandeling epileptisch insult/koortsconvulsie/status epilepticus

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
diazepam rectiole 5 en 10mg volw.: 10-20mg
kind tot 6 mnd: 2,5mg (halve rectiole van 5mg)
kind 6 mnd-3 jaar: 5mg
kind >3 jaar: 10mg
zo nodig na 10 min eenmaal herhalen 		na 5-10 min
duur: 20-30min
midazolam 5mg/ml; 3ml ampul
midazolam 1mg/ml; 5ml ampul 		i.m. of oromucosaal (ampul injectievloeistof gebruiken)
-volw.: 10mg
-kinderen: 0,2mg/kg max 10mg
i.v.:
-volw.: 5mg
-kinderen: 0,1mg/kg max 5mg 		i.m.: binnen 2-3 min
i.v.: binnen 1-5 min
duur: 1-2 uur

Longaanval

Zie ook de richtlijnen Longaanval Longaanval COPD, Longaanval astma bij volwassenen en Longaanval astma bij kinderen tot 16-18 jaar van NHG.

Tabel 13 Medicamenteuze behandeling van longaanval astma/COPD

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
salbutamol dosis aerosol 100microg/dosis volw: 4-10 puffs (100 microg per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5 maal inademen)

kinderen: 4-8 puffs (100 microg per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5 maal inademen)
herhaal zn na 15 min

inhalatie/vernevelen: binnen 5 min,
duur: 4-6 uur
salbutamol inhalatievloeistof
1mg/ml; 2,5ml flacon,
2mg/ml; 2,5ml flacon 		vernevelen:
volw: 2,5-5mg,
kinderen: <5 jaar: 2,5mg
ipratropiumbromide dosis aerosol
20microg/dosis 		2-4 puffs (20microg per keer in inhalatiekamer verstuiven, 5x inademen) inhalatie/vernevelen: binnen 15 min,
duur: 4-6 uur
ipratropiumbromide inhalatievloeistof
250microg/ml; 2ml flacon 		vernevelen: 500microg,
kinderen <5 jaar 250microg 		inhalatie/vernevelen: binnen 15 min,
duur: 4-6 uur
prednisolon
tablet 5 mg
drank (5mg/ml) 		volw: 1dd 40 mg gedurende 5 tot 14 dagen
kinderen: 1-2mg/kg in 2 giften (max 40mg/dag) gedurende 5 dagen 		na meerdere uren/dag
dexamethason
injectievloeistof 4mg/ml; 1ml ampul 		volw: i.m. of i.v. (in 2-3 min) 8-10mg (2 ampullen) na enige uren

Opioidintoxicatie

Zie de richtlijn opioidintoxicatie van NHG.

Een opiaatintoxicatie wordt gekenmerkt door ademhalingsdepressie (afname van de ademhalingsprikkel, alveolaire ventilatie en zuurstofsaturatie), verminderd bewustzijn, miosis, bradycardie en hypotensie.

Informatie over risico’s en het beleid bij een opiaat intoxicatie kan men inwinnen bij het Nationaal Vergiftigingen informatiecentrum, tel: 030-2748888.

Beleid
In de – zeldzame – situatie dat een huisarts een patiënt treft met een ernstige ademdepressie of deze krijgt door toediening van een opioïde, is in verreweg de meeste gevallen zuurstoftoediening, indien beschikbaar, en/of kapbeademing in afwachting van een ambulance te verkiezen boven toediening van naloxon.


Pseudokroep

Zie de richtlijn pseudokroep van NHG.

Tabel 11 Medicamenteuze behandeling van pseudokroep

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
dexamethason ampul 4mg/ml; 1ml oraal: 0,15-0,6 mg/kg (maximaal 15 mg per gift), bijvoorbeeld bij 10 kg 0,5 ml injectievloeistof oraal.
i.m. >6 mnd: 0,15mg/kg (max 4mg per gift), bijvoorbeeld bij 10kg 0,3ml 		na ongeveer een half uur
dexamethason drank 1mg/ml (als dinatriumfosfaat) LNA oraal: 0,15-0,6mg/kg (max 15mg per gift), bijvoorbeeld bij 10kg 4ml na ongeveer een half uur
budesonide vernevelvloeistof 0,5mg/ml; 2ml >1 maand: 2mg (2 ampullen van 2ml) per vernevelaar na ongeveer een half uur

Shock

Zie de richtlijn shock van NHG

Er worden vier typen shock onderscheiden:

  • hypovolemisch
  • obstructief
  • distributief
  • cardiogeen

Shock uit zich onder meer in een hoge ademfrequentie, zwakke, snelle pols, hypotensie (bij gevorderde shock) en soms in cyanose (bij obstructieve shock door bijvoorbeeld harttamponnade kan het gelaat rood aanlopen). De patiënt kan vaak niet op de benen staan, is gespannen, angstig en/of verward.

Tabel 12 Medicamenteuze behandeling van shock

Geneesmiddel Dosering Werkingssnelheid, -duur
zuurstof (facultatief) volw.: 10-15 l/min via een non-rebreathing masker
kinderen: 10 l/min via een non-rebreathing masker
indien >15 min O2: zuurstofbril: streefwaarde 94-98% (COPD 88-92%) 		vrijwel direct
ringerlactaatoplossing infusievloeistof 500ml (facultatief)

NaCl 0,9% infusievloeistof 500ml (facultatief) 		volw.: i.v. 500-1000ml tot systolisch RR > 90 mmHg (bij cardiogene obstructieve shock: 250ml / bij ernstige bloedingen: tot systolische RR 80-90 mmHg
kinderen: i.v. 20 ml/kg, herhaal max 1 keer 		vrijwel direct
Aan bovenstaande kunnen geen rechten worden ontleend.


Test hier je kennis met de kennistoets uit Huisarts en Wetenschap, 05-2020.

Bronnen

De bouwstenen in de leerlijn spoedeisende zorg

De leerlijnen

Categorie: De 10 huisartsgeneeskundige thema's
Kort Spoed Chron Ouderen Kind Psych ALK Pall Preventie Praktijk
Korte episode zorg
Spoedeisende zorg
Chronische zorg
Complexe ouderenzorg
Zorg voor het kind
Psychische klachten
ALK
Palliatieve zorg
Preventie
Praktijkmanagement
Categorie: Competentiegebieden
Medisch handelen Communicatie Maatsch. handelen Wetenschap Professionaliteit
Medisch handelen
Communicatie
Maatschappelijk handelen
Wetenschap
Professionaliteit
Categorie: Overige aandachtsgebieden
Diversiteit Seksualiteit Innovatie
Diversiteit
Seksualiteit
Innovatie
Overgenomen van "https://www.hovumc.nl/w/index.php?title=Geneesmiddelen_en_zuurstof_in_spoedsituaties&oldid=14640"