Geneesmiddelen en zuurstof in spoedsituaties: verschil tussen versies

Zie de richtlijn acute (ernstige) pijn van NHG.

Numeric rating scale (NRS): pijnschaal waarin de mate van pijn verbaal of schriftelijk op een schaal van 0 tot 10 wordt aangegeven.
Verbal rating scale (VRS): pijnschaal waarin de mate van pijn in bewoordingen wordt weergegeven, bijvoorbeeld als ‘geen’, ‘licht’, ‘matig’, ‘ernstig’.

Beleid Zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 1].

Acute matige tot ernstige pijn

• Overweeg bij matige pijn tot ernstige pijn (NRS-score ≥ 4) de toediening van paracetamol oraal en combineer dit bij ernstige pijn met morfine (lange werkingsduur) of (offlabel) fentanyl (korte werkingsduur) intraveneus of subcutaan.
• Om de pijnbehandeling met fentanyl of morfine te kunnen titreren tijdens het vervoer naar het ziekenhuis of op de spoedeisende hulp, heeft intraveneuze toediening met een waaknaald de voorkeur.

Koliekpijn

• Geef bij galsteen- of niersteenkoliek diclofenac, bij voorkeur intramusculair.
• Geef bij onvoldoende effect of contra-indicatie voor diclofenac, morfine; subcutaan, intramusculair (of intraveneus).
• Verwijs bij koorts of peritoneale prikkeling, niet te beheersen pijn of kinderen jonger dan 12 jaar en zwangeren.

Tabel 1 Medicamenteuze behandeling acute pijn

Zie de richtlijn acute dystonie van NHG.

• Bij het gebruik van onder andere antipsychotica, anti-emetica, antivertigomiddelen en antidepressiva kan in zeldzame gevallen een acute dystonie optreden. De dystonie is herkenbaar aan scheefstand van het hoofd, dysartrie, slikstoornissen, kaakklem en dwangstand van de ogen.

Beleid Zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 2].

Tabel 2 Medicamenteuze behandeling acute dystonie

Zie de richtlijn acuut coronair syndroom van NHG.

Tabel 3 Medicamenteuze behandeling acuut coronair syndroom

Zie ook de richtlijn acuut hartfalen van NHG.

Maak onderscheid tussen:

• Acuut hartfalen waarbij respiratoir falen als gevolg van vochtretentie in de longen op de voorgrond staat (meestal)
• Acuut hartfalen leidend tot cardiogene shock zonder vochtretentie [zie Shock].

Tabel 4 Medicamenteuze behandeling acuut hartfalen

Zie de richtlijn acuut respiratoir falen van NHG.

Tabel 5 Normaalwaarden adem- en hartfrequentie

Zie de richtlijn ernstige agitatie van NHG.

Aandoeningen die zich met een agitatie kunnen presenteren zijn onder andere een (onttrekkings)delier, intoxicatie (alcohol, cocaïne, amfetamine of andere stimulantia), hypoglykemie, dementie of depressie, acute psychose (schizofrenie) en hersenletsel.

Tabel 6 Medicamenteuze behandeling ernstige agitatie

Zie de richtlijn anafylaxie van NHG.

De meest voorkomende oorzaken zijn voedsel (noten, pinda’s, schaal- of schelpdieren), insectenbeten (wespensteek) en geneesmiddelen (antibiotica, NSAID’s).

Tabel 7 Medicamenteuze behandeling anafylaxie

Zie de richtlijn clusterhoofdpijn van NHG.

Tabel 8 Medicamenteuze behandeling clusterhoofdpijn

Zie de richtlijn epileptisch insult/status epilepticus van NHG.

Status epilepticus: een gegeneraliseerde convulsie die > 5 minuten duurt of bij ≥ 2 kortere insulten waartussen het bewustzijn niet volledig herstelt.

Tabel 9 Medicamenteuze behandeling epileptisch insult/koortsconvulsie/status epilepticus

Zie de richtlijn hypoglykemie van NHG.
Zie de beslisboom in de acute fase.

Stel de diagnose hypoglykemie bij een bloedglucosewaarde < 3,5 mmol/l, met de daarbij passende klachten of symptomen zoals zweten, hartkloppingen, gapen, rusteloosheid, agitatie of verminderd bewustzijn.

Tabel10 Medicamenteuze behandeling hypoglykemie

Zie de richtlijn koortsconvulsie van NHG.

Koortsconvulsie: een tonisch-clonisch insult met bewustzijnsdaling dat maximaal 15 minuten duurt en wordt gevolgd door een postictale fase die maximaal zestig minuten duurt. De meeste koortsconvulsies treden op bij kinderen zonder neurologische voorgeschiedenis, in de leeftijd van 6 maanden tot 6 jaar tijdens een periode van koorts.

Tabel 9 Medicamenteuze behandeling epileptisch insult/koortsconvulsie/status epilepticus

Zie de richtlijn opioidintoxicatie van NHG.

Een opiaatintoxicatie wordt gekenmerkt door ademhalingsdepressie (afname van de ademhalingsprikkel, alveolaire ventilatie en zuurstofsaturatie), verminderd bewustzijn, miosis, bradycardie en hypotensie.

Informatie over risico’s en het beleid bij een opiaat intoxicatie kan men inwinnen bij het Nationaal Vergiftigingen informatiecentrum, tel: 030-2748888.

Beleid
In de – zeldzame – situatie dat een huisarts een patiënt treft met een ernstige ademdepressie of deze krijgt door toediening van een opioïde, is in verreweg de meeste gevallen zuurstoftoediening, indien beschikbaar, en/of kapbeademing in afwachting van een ambulance te verkiezen boven toediening van naloxon.

Zie de richtlijn pseudokroep van NHG.

Tabel 11 Medicamenteuze behandeling van pseudokroep

Zie de richtlijn shock van NHG

Zie ook de NHG-Standaard Astma bij volwassenen, NHG-Standaard Astma bij kinderen en de NHG-Standaard COPD

Diagnostiek criteria voor acute ernstige exacerbatie zijn:

• (Een toename van de) dyspneu in rust, moeite met uitspreken van een hele zin, niet plat kunnen liggen.
• Hoge ademfrequentie (bij zeer ernstige dyspneu neemt ademfrequentie weer af): volwassenen > 30/min, normaalwaarden kinderen, zie [tabel 1].
• Versnelde hartslag > 120/min, normaalwaarden kinderen, zie [tabel 1].
• Gebruik van hulpademhalingsspieren, let bij kinderen ook op intrekkingen intercostaal en neusvleugelen.
• Ongelijkmatig inspiratoir ademgeruis (verminderd of afwezig ademgeruis bij zeer ernstige dyspneu).
• Centrale cyanose (treedt pas op bij lage zuurstofsaturatie; saturatie < 80% (donkere huidskleur < 70%)).

Beleid
Dien (indien beschikbaar) bij aanwijzingen voor (dreigend) respiratoir falen zuurstof toe (zie acuut respiratoir falen).

Medicamenteuze behandeling bij volwassenen (zie voor doseringen en toedieningsvorm [tabel 3]).

• Geef een kortwerkend bèta-2-sympathicomimeticum via een voorzetkamer, eventueel i.m. per injectie en wacht het effect (ter plaatse) af.
• Herhaal de inhalaties na enkele minuten, geef bij onvoldoende verbetering (persisterende tachypneu en gebruik hulpademhalingsspieren, lage zuurstofsaturatie, verlaagd bewustzijn) aanvullend ipratropium via een voorzetkamer.
• Indien de bronchusverwijders per vernevelaar worden toegediend kunnen salbutamol en ipratropium eventueel gelijktijdig worden toegediend.
• Geef bij verbetering oraal prednisolon gedurende 7 tot 14 dagen en instructies voor het gebruik van bronchusverwijders gedurende de komende 24 uur (bijvoorbeeld een dubbele dosis of inhalatie via een inhalatiekamer).

Consultatie/verwijzing: verwijs een patiënt met een ernstige exacerbatie als:

• Er binnen een half uur geen verbetering optreedt.
• Er thuis onvoldoende zorgmogelijkheden zijn.
• Bij eerdere exacerbaties een ziekenhuisopname noodzakelijk was.
• Uitputting leidt tot een afname van de ademfrequentie, verminderd bewustzijn en ‘rustiger’ worden van de patiënt (spoedopname geïndiceerd).

Bij de inschatting of thuisbehandeling (van een patiënt met COPD) mogelijk is, houdt de huisarts rekening met risicofactoren voor een ernstig beloop (leeftijd ≥ 65 jaar, ademhalingsfrequentie ≥ 30/min, systolische bloeddruk < 90mmHg, desoriëntatie, nierfunctiestoornis).

Medicamenteuze behandeling bij kinderen

• Geef een kortwerkend bèta-2-sympathicomimeticum via een voorzetkamer. Herhaal de inhalaties na 15 minuten. Wacht het effect van de medicatie ter plaatse af (binnen half uur te verwachten).
• Geef bij verbetering een prednisolonkuur: tablet, bij zuigelingen en peuters drank.
• Geef instructies voor het gebruik van bronchusverwijders gedurende de eerstvolgende 24 uur (bijvoorbeeld inhalatie elke 3 uur via een inhalatiekamer).

Consultatie/verwijzing. Verwijs met spoed bij:

• Alarmsymptomen (uitputting, cyanose, bewustzijnsdaling).
• Onvoldoende verbetering binnen een half uur (onder andere persisterende tachypneu en gebruik hulpademhalingsspieren, verlaagde zuurstofsaturatie) ondanks adequate behandeling.
• Onvoldoende zorgmogelijkheden.
• Ziekenhuisopname wegens astma of een zeer ernstig verlopen exacerbatie in de voorafgaande twaalf maanden.

Tabel 3 Medicamenteuze behandeling van exacerbatie astma/COPD

(Auto)intoxicatie
Indien bij een (auto)intoxicatie op basis van de ingenomen dosis van (genees)middelen systemische vergiftigingsverschijnselen verwacht worden, de ingenomen stoffen binden aan geactiveerde kool en de ingestie maximaal een uur geleden heeft plaatsgevonden, kan eenmalig toediening van geactiveerde kool in poedervorm overwogen worden. Voor overleg over de indicatie voor toediening kan het vergiftigingscentrum worden geraadpleegd (tel: 030-2748888).

• Actieve kool: dosering: volwassenen 50 g, kinderen 1g/kg lichaamsgewicht. Poeder in water suspenderen en laten opdrinken of zo nodig per maagsonde toedienen.

Acute dystonie
Bij het gebruik van onder andere antipsychotica, anti-emetica, antivertigomiddelen en antidepressiva kan in zeldzame gevallen een acute dystonie optreden. De dystonie is herkenbaar aan scheefstand van het hoofd, dysartrie, slikstoornissen, kaakklem en dwangstand van de ogen. Deze toestand kan zeer beangstigend en levensbedreigend zijn.

• Biperideen 2,5-5mg intramusculair of (langzaam) intraveneus, indien nodig na 30 minuten herhalen.

Fluxus post partum
De medicamenteuze behandeling van fluxus post partum (meer dan 1000 ml/24 uur), wat meestal wordt veroor- zaakt door uterusatonie, bestaat uit toediening van oxytocine intramusculair of intraveneus.

• Oxytocine: dosering: 5 IE oxytocine intramusculair, zo nodig herhalen, of 5 IE oxytocine intraveneus via druppelinfuus: 5 IE toevoegen aan 500 ml (0,9 NaCl of 5% glucose) infusievloeistof.

Clusterhoofdpijn
De aanvalsbehandeling van clusterhoofdpijn bestaat uit zuurstof of sumatriptan. In verband met de beperkte ervaring met de diagnostiek en behandeling van clusterhoofdpijn is het raadzaam de neuroloog te consulteren voor het verder beleid (zoals advies over de aanvalsbehandeling).

• Sumatriptan: 6mg subcutaan.
• Zuurstof: 12 liter/min gedurende 15 minuten (indien beschikbaar).