Toegang tot zorg

Leerlijn maatschappelijk handelen
Auteur	Wesley van Hout;
Stage	1e Huisartsstage; 2e Huisartsstage;
Competentie	5.1 Gezondheidsbevordering; 5.2 Volgens de regels; 5.3 Patiëntveiligheid; 5.4 Kostenbewust;
Competenties	Maatschappelijk handelen;
Leerplek	Leergesprek; Onderwijsprogramma; Praktijkleren;

Relevantie

In Nederland is de gezondheidszorg voor iedereen eenvoudig toegankelijk…. zou je denken! Toch zijn er voor bepaalde groepen wel degelijk drempels die de toegang tot zorg kunnen belemmeren. In deze bouwsteen kijken we naar deze groepen, de drempels die zij ervaren en hoe wij hier als artsen mogelijk iets aan kunnen doen.

Zie ook de bouwsteen gezondheidsvaardigheden, de bouwsteen laaggeletterdheid en de bouwsteen zorg aan onverzekerden van deze leerlijn.

Doel

Doel van deze bouwsteen is verkennen welke drempels in de toegang tot zorg er ervaren kunnen worden en hoe we hier als huisarts wat aan kunnen doen.

Achtergrond

Toegang tot zorg lijkt vanzelfsprekend. Onze gezondheidszorg is goed georganiseerd. Er is altijd een dokter in de buurt waar je terecht kunt en door middel van de verplichte basisverzekering (en eventuele zorgtoeslag voor wie die premie niet kan dragen) is ook de financiering geborgd. Toch kunnen er op verschillende vlakken drempels zijn waardoor bepaalde groepen patiënten moeilijkheden ervaren bij de toegang tot zorg.

In 1948 is de Universele Verklaring van Rechten van de Mens vastgelegd door de Verenigde Naties. Daarin is vastgelegd dat gezondheidszorg een mensenrecht is. In 2002 werd dit door de mensenrechtencommissie van de VN verder uitgewerkt: “iedereen heeft recht op de hoogst haalbare gezondheid op basis van een gezondheidszorg die beschikbaar, toegankelijk, aanvaardbaar en van goede kwaliteit is”. Zoals ook te lezen in onze grondwet.

Toegang tot zorg bestaat uit 4 pijlers:

Fysiek: Binnen veilig bereik en fysiek toegankelijk bij een beperking
Financieel: Zorg moet voor iedereen betaalbaar zijn
Non-discriminatoir: Er wordt niet geweigerd of anders behandeld o.b.v. behoren tot een bepaalde minderheidsgroepering
Informatief: Informatie wordt gegeven op een manier en niveau, begrijpelijk voor de patiënt

Belemmeringen bij toegang tot zorg zijn vaak verweven met andere mensenrechten, zoals in dit artikel van Medische Contact mooi omschreven wordt. Groepen die hinder kunnen ondervinden bij toegang tot zorg zijn bijvoorbeeld: laaggeletterden, laag IQ, lage Sociaal Economische Status (SES), migratie-achtergrond, ongedocumenteerd/onverzekerd, digibeet, lichamelijk gehandicapt, armoede (eigen risico niet kunnen/willen betalen), etc….

Met de toenemende digitalisering van de zorg zijn het juist deze groepen die steeds meer buiten de boot vallen. Zij missen vaak de vaardigheden of middelen om online afspraken te maken, hun dossier te raadplegen of een e-consult te sturen. Terwijl digitalisering wordt ingezet om de zorg makkelijker, sneller toegankelijk te maken, heeft het voor deze groepen vaak een averechts effect. Hoe ga je daar rekening mee houden in jouw patiëntenpopulatie? Het eigen risico vormt voor velen een barrière om hulp te zoeken. Zij zijn bang dat er kosten zullen voortvloeien uit hun zorgvraag, die ze niet kunnen dragen. Dit zorgt ervoor dat er vaak langer gewacht wordt met alle gevolgen van dien.

Niet iedereen heeft in gelijke mate toegang tot zorg en daarmee dus ook niet hetzelfde voordeel van zorg. Dit valt des te meer op in de preventieve zorg, waar patiënten in bepaalde groepen maar matig worden bereikt of gehoorgeven aan oproepen voor bijvoorbeeld BVO of CVRM. Omdat in deze groepen ook vaak een ongezondere levensstijl is en eerder en meer morbiditeit ontstaat, zijn dit nou juist de groepen waarin je aan preventie en vroege opsporing wil doen.

Wat kunnen wij als huisarts doen? Het begint bij bewustzijn. Van daaruit kunnen we bij de patiënt verkennen waar ze tegenaan lopen. Waarom ze bepaalde (medisch ongunstige) keuzes maken of gedrag vertonen. Daarna kunnen we proberen een interventie toe te passen die aansluit bij de situatie van de patiënt.

Onderwijsactiviteiten

Leergesprek

Houd met je opleider een leergesprek over welke groepen je in jullie praktijk kan identificeren die mogelijk minder goed toegang tot zorg hebben.

Wat is daarvan de oorzaak?
Hebben jullie als arts mogelijkheden om die toegang te verbeteren? (Koppel er eventueel een ontwikkelplan aan!)

Onderwijsprogramma

Discussie. Laat je groepsgenoten ter voorbereiding deze bouwsteen doornemen. Tijdens de terugkomdag zou je een discussie kunnen hebben over een van de volgende stellingen (of bedenk zelf iets anders!):

digitalisering in de zorg is GEEN zegen
toegankelijk houden van de zorg is geen taak van de arts maar van de overheid
preventieve zorg (BVO etc.) zou zich meer op moeilijk bereikbare groepen moeten richten
het verplichte eigen risico is een vorm van discriminatie in de zorg

Probeer samen een inventarisatie te maken van groepen patiënten die mogelijk minder goed toegang hebben tot zorg, en probeer te bedenken welke drempels zij ervaren.

Heb je daar als arts invloed op, en hoe dan?
En hoe zit dit bijvoorbeeld op de HAP? Is het daar anders dan in de dag-praktijk?

Praktijkleren

Zie ook het leergesprek en het ontwikkelplan.

Maak een inventarisatie van groepen in je patiëntenpopulatie die mogelijk moeite hebben met toegang tot zorg. Probeer de oorzaak daarvan helder te krijgen en kijk waar je zelf invloed hebt.

Kies vervolgens 1 groep uit en maak een plan hoe je de praktijk zo kunt inrichten dat zij gemakkelijker toegang tot (huisartsen)zorg hebben. Denk bijvoorbeeld aan minder ingewikkelde teksten op de website van de praktijk, het keuzemenu van de telefoon eens herzien, begrijpelijke informatiefolders aanbieden in talen passend bij jouw patiëntenpopulatie of meer werken met filmpjes op het wachtkamerscherm i.p.v. tekst.

Bronnen

De bouwstenen in de leerlijn maatschappelijk handelen

De leerlijnen

Leerlijn maatschappelijk handelen
Auteur	Wesley van Hout
Stage	1e Huisartsstage 2e Huisartsstage
Competentie	5.1 Gezondheidsbevordering 5.2 Volgens de regels 5.3 Patiëntveiligheid 5.4 Kostenbewust
Competenties	Maatschappelijk handelen
Leerplek	Leergesprek Onderwijsprogramma Praktijkleren