Planetaire gezondheid en de huisartsenzorg, in actie

Leerlijn maatschappelijk handelen
Auteur	Joanne Kessler;
Stage	1e Huisartsstage; Klinische stage; CZ stage; GGZ stage; 2e Huisartsstage;
Competentie	5.1 Gezondheidsbevordering;
Leerplek	Leergesprek; Onderwijsprogramma; Praktijkleren; Zelfstudie;

Inhoud

1 Relevantie
2 Doel
3 Achtergrond
4 Onderwijsactiviteiten
- 4.1 Bronnen

Relevantie

In 2015 publiceerde de Lancet het eerste artikel over planetaire gezondheid. Dit gaat ervan uit dat de gezondheid van de planeet nauw samenhangt met de gezondheid van mensen. Of anders gezegd: de achteruitgang van onze planeet gaat onherroepelijk samen met de achteruitgang in menselijke gezondheid. De gevolgen hiervan zijn dan ook groot en de noodzaak om hier iets aan te willen doen vaak ook. Maar hoe dan? Met welke acties kan je nou daadwerkelijk verschil maken? En wie houdt zich hier al mee bezig?

Met deze bouwsteen willen we met name mensen inspireren en overzetten tot actie.

Zie ook: Klimaatverandering en de huisartsenzorg: wat moet je ermee? en Toxicologie en milieu (leerlijn preventie)

Doel

Praktische handvatten voor het verduurzamen van de huisartsenzorg
Kennis maken met organisaties die zich inzetten voor verduurzaming van de zorg

Achtergrond

Zie voor de volledige achtergrond de bouwsteen Klimaatverandering en de huisartsenzorg: wat moet je ermee?

De groei van onze ecologische voetafdruk als mensheid gaat niet alleen gepaard met de opwarming van de aarde met alle gevolgen van dien, maar ook met milieuvervuiling (denk aan vervuiling van grondwater en luchtkwaliteit) en verlies aan biodiversiteit (denk aan het verdwijnen van planten- en diersoorten). De gevolgen hiervan zullen ook invloed hebben op ons als mens. Denk aan meer sterfte door warmte gerelateerde aandoeningen, ondervoeding, migratie en psychische problemen.

Daanaast is de gezondheidszorg verantwoordelijk voor 7% van de totale CO2 uitstoot van Nederland. Dit is bijna evenveel als de uitstoot van Tata Steel en de RWE centrale in Eemshaven bij elkaar. Door deze uitstoot dragen we niet alleen bij aan de klimaatverandering met extremere weerveranderingen, maar ook aan de vervuiling van de lucht. Daarnaast vervuilen wij het grondwater met medicijnresten en zorgen de grote hoeveelheden wegwerpartikelen voor een toename van de afval- en verbrandingsberg.

Om deze voetafdruk op het milieu te verkleinen is de Green Deal Duurzame Zorg voor een Gezonde Toekomst samengesteld. Hierbij wordt gekeken naar het verminderen van de CO2 uitstoot, maar ook naar het stimuleren van gezond gedrag en het verminderen van medicijnresten in het oppervlakte en grondwater.

Maak kennis met de volgende organisaties die zich hiermee bezighouden:

Groene Zorg Alliantie. Op dit moment doen 38 commissies mee met de Groene Zorg Alliantie. Dit zijn duurzame commissies van medisch specialismen of zorgcommissies van duurzaamheidsgroepen. Iedere commissie voert haar eigen programma, zodat strategie en acties goed binnen de eigen context blijven aansluiten
LOVAH werkgroep duurzaamheid. Deze werkgroep is opgericht door AIOS die vinden dat dit thema ook ons als toekomstige huisartsen aangaat. Op deze site zijn webinars terug te vinden, net als adviezen voor een (startende) huisarts
De klimaatdokter. Opgezet door aios ouderengeneeskunde, die jou door middel van inspiratie en mogelijkheden in actie willen laten komen
Act4Health, IFMSA. Dit is de klimaatactiegroep van IFMSA-NL. IFMSA-NL is een internationale organisatie van medisch georiënteerde studenten die zich richt op Global Health
Green Deal Duurzame Zorg voor Gezonde Toekomst. Hierbij zijn afspraken gemaakt om de gezamenlijke verduurzaming van de zorgsector te versnellen. Zie ook Green Deal Duurzame Zorg van het RIVM
Milieuplatform zorgsector (MPZ). Dit bestaat uit intramurale zorginstellingen en heeft een netwerk van ruim 200 duurzaamheid coördinatoren, waarmee ze praktische handvatten voor duurzame zorg opzetten

Onderwijsactiviteiten

Zelfstudie

E-boek De Groene Huisartsenpraktijk. Samenwerking van NHG, LHV en Stimular (duurzaam ondernemen). Met achtergrond en praktische handvatten voor de verduurzaming van een praktijkgebouw, inrichting, praktijkvoering en consultvoering
E-learning Stichting Dok-H. Duurzaamheid in de praktijk. Deze e-learning biedt antwoord op de volgende vragen: wat is de invloed van de klimaatverandering op de gezondheid van de mens? Wat heeft klimaatverandering voor invloed op het spreekuur van de toekomst? Hoe kan ik als huisarts in de praktijk iets doen om positief bij te dragen aan een beter klimaat?
FTO geneesmiddelen en milieu. Een FTO-module en presentatie voor een FTO over geneesmiddelen en milieu, waaronder effecten van geneesmiddelenresten in het oppervlaktewater en het omgaan met geneesmiddelafval.
LOVAH werkgroep duurzaamheid. Deze werkgroep is opgericht door AIOS die vinden dat dit thema ook ons als toekomstige huisartsen aangaat. Op deze site zijn webinars terug te vinden, net als adviezen voor een (startende) huisarts.
Zorg voor Klimaat.Deze werkgroep is ontstaan uit de Nederlandse Vereniging van Tropische Geneeskunde (NVTG) en zet zich nu in voor samenwerking, bewustwording en aanzetten tot actie in de zorgsector. Zowel een kennisplatform, netwerkplatform als terugkijken van webinars

Leergesprek

Lees ter voorbereiding deze bouwsteen of het E-boek van De Groene Huisartsenpraktijk door. Bespreek met je opleider:

Hebben jullie wel eens stil gestaan bij onze invloed op het milieu?
Hebben jullie hierdoor zelf of thuis wel eens aanpassingen gedaan? Denk eens aan vegetarisch eten, papier scheiden, isolatie of een elektrische auto.
Zijn er in de praktijk al wel eens verbetering gedaan op dit vlak? Welke? Hebben die ook standgehouden? Waarom wel of niet? Voelen jullie hier beperkingen in? Zo ja, waarom dan?
Voelt het voor jullie verschillend om hier persoonlijke mee bezig te zijn of op het werk? Waarom wel of niet?
Hebben jullie na het bespreken van dit mogelijk ook plannen om (kleine) aanpassingen te doen? Zo ja, hoe gaan jullie dat aanpakken?

Praktijkleren

Praktijkverbeterplan. In bijna alle huisartsenpraktijken zijn nog verbetering te bedenken als het gaat om verbeteringen in het kader van planetaire gezondheid.

Oriënteer je op verbeterpunten die mogelijk zijn. Kijk bij E-boek De Groene Huisartsenpraktijk of kijk bij de Milieumaatregelenmodule van MPZ voor een grote database met uit te voeren duurzame maatregelen. Zie ook de praktijkscan.
Stel vervolgens een plan op aan de hand van het Praktijkverbeterplan hand-out
Bespreek het plan en actiepunten ook eens breder, bijvoorbeeld met je onderwijsgroep of tijdens een HAGRO of centrumbespreking. Wie weet dat anderen ook enthousiast hiervan worden!

Onderwijsprogramma

Organiseer een thema dag Duurzaamheid. Kijk bij onderstaande activiteiten. Kijk ook bij de bouwsteen Klimaatverandering en de huisartsenzorg: wat moet je ermee?

Webinar terugkijken. Kijk 1 van de vele webinars terug tijdens je onderwijsdag. Kijk bijvoorbeeld bij de Werkgroep duurzaamheid van de LOVAH of bij Zorg voor Klimaat.

Quiz

Maak een quiz met achtergrondvragen over de invloed van de gezondheidszorg op onze planeet en over de verbeteringen die hier mogelijk zijn
Laat aan het einde van de quiz iedereen een uit te voeren leerpunt opschrijven
Laat het onderwerp na een maand weer terugkomen. Wat is er gelukt?

Duurzaamheid in verschillende praktijken

Geef als voorbereiding iedereen een checklist om te zien hoe het bij zijn/ haar praktijk is georganiseerd. Doe dit aan de hand van E-boek De Groene Huisartsenpraktijk. Of doe en praktijkscan. Voorbeelden van onderdelen van een checklist: hoe komt personeel naar de praktijk? Hoe worden er visites gereden? Welk label heeft de koelkast? Welke bank wordt gebruikt voor de praktijk financiën? Waar wordt energie vandaan gehaald? Zijn er zonnepanelen? Met welke energieleverancier hebben ze een contract? Wordt er enkel of dubbelzijdig geprint? Wat wordt er nog allemaal geprint? Wat voor type lampen hanger er door het gebouw? Hebben de lampen/ ventilatoren/ verwarming een tijdsafstelling? Is de lunch vegetarisch? Hoe worden medicijnresten weggegooid? Hoe wordt afval gescheiden? Zijn de schoonmaakmiddelen ecologisch?
Maar ook een checklist voor jezelf: schrijf je standaard aërosolen of poederinhalatoren voor? Wat doe je met restjes lidocaïne? Hoeveel medicatie schrijf je voor bij een proefbehandeling? Wat adviseer je aan patiënten om met overgebleven medicatie te doen? Hoe kom je zelf naar de praktijk en doe je je visites?
Kies van bovenstaande een paar onderdelen uit. Schrijf deze uit op posters en hang ze door de zaal met ja/nee. Laat iedereen zijn naam erbij schrijven en bespreek nadien de meest opvallende uitkomsten.

Praktijk van de toekomst Denk in groepjes na over jouw praktijk van de toekomst. Hoe zou deze er idealiter uitzien? Brainstorm over welke groene keuzes je zou willen maken, denk groot! Denk nog even niet na over de praktische bezwaren of kosten, maar echt over jouw ultieme praktijk. En bedenk nadien: zijn hier mogelijk ook al kleine stappen in te zetten? Koppel dit eventueel aan een praktijkverbeterplan.

Bronnen

De bouwstenen in de leerlijn maatschappelijk handelen

De leerlijnen

Leerlijn maatschappelijk handelen
Auteur	Joanne Kessler
Stage	1e Huisartsstage Klinische stage CZ stage GGZ stage 2e Huisartsstage
Competentie	5.1 Gezondheidsbevordering
Leerplek	Leergesprek Onderwijsprogramma Praktijkleren Zelfstudie