Euthanasie bij dementie

Leerlijn maatschappelijk handelen
Auteur	Wesley van Hout;
Stage	1e Huisartsstage; 2e Huisartsstage;
Competentie	5.2 Volgens de regels;
Leerplek	Leergesprek; Onderwijsprogramma; Zelfstudie;

Inhoud

1 Relevantie
2 Doel
3 Achtergrond
4 Onderwijsactiviteiten
- 4.1 Bronnen

Relevantie

Als huisarts krijg je regelmatig de vraag of je “een spuitje kunt geven” als de patiënt dement wordt. Nu is het uitvoeren van euthanasie op zichzelf al een complex vraagstuk waarin ook eigen afwegingen meespelen. In het geval van dementie is dit nog een stuk ingewikkelder.

Doel

In deze bouwsteen verkennen we de juridische mogelijkheden en grenzen van euthanasie, in het bijzonder wanneer er ook sprake is van dementie. Daarnaast kijken we ook naar je eigen standpunt ten aanzien van euthanasie. Is dat anders als er sprake is van dementie?

Achtergrond

Bij deze bouwsteen gaan we ervan uit dat je kennis hebt van de richtlijn euthanasie. Deze bouwsteen gaat over de specifieke aanleiding voor de euthanasie, namelijk de diagnose dementie. Deze is per definitie uitzichtloos. Wat het moeilijk maakt zijn vragen rondom wilsbekwaamheid, begrip en vaststellen van het lijden. Mag en kun je het leven beëindigen van iemand die op dat moment niet meer aan kan geven dat hij of zij dat daadwerkelijk wil, of op dat moment niet meer wilsbekwaam is ten aanzien van medische beslissingen? Wat als iemand (door de dementie) niet consistent is in het verzoek, maar steeds wisselt van mening? Wat is de waarde van de wilsverklaring? Wat moet erin staan? Wanneer moet deze zijn opgesteld? Wanneer begin je over euthanasie te spreken en hoe ga je om met de druk van naasten als zij van jou verwachten dat je overgaat tot euthanasie omdat de patiënt eerder heeft aangegeven “zo niet te willen leven”? Hoe stel je vast dat iemand ondraaglijk lijdt als communiceren daarover niet meer lukt?

Antwoorden op deze vragen vind je deels in de bronnen hieronder. Toch blijft elke situatie anders en moet je altijd opnieuw een afweging maken of de patiënt voldoet aan de toetsingscriteria. En áls de patiënt voldoet, kun je het dan? Wat is jouw mening over euthanasie bij dementie? Verschilt je mening op dit vlak van euthanasie bij een terminale somatische aandoening? Waarom wel of niet? Kun je iemands leven beëindigen die op dat moment niet meer kan aangeven of hij/zij dat wil? Heeft het mogelijk ambivalente karakter van de euthanasie-wens invloed op je vermogen om het te kunnen uitvoeren? Probeer voor jezelf te bedenken hoe jij hier tegenaan kijkt. Gebruik de bronnen hieronder om je mening verdieping te geven, en wellicht ga je er gaandeweg wel anders over denken.

Informatie vanuit de beroepsverenigingen:

Opinie

Podcast, video's

Zie ook de Leerlijn palliatieve zorg En in het bijzonder de bouwsteen Euthanasie in complexe situaties

Onderwijsactiviteiten

Zelfstudie

Jouw mening per fase van dementie. Dementie bestaat grofweg uit 3 fases:

Beginnende dementie: beginnende veranderingen in capaciteiten en gedrag, beginnende vergeetachtigheid
Matige dementie: hulp nodig bij ADL, meer vergeten, vaker zaken herhalen, moeite krijgen mensen te herkennen, dwalen, verstoord dag/nacht-ritme
Ernstige dementie: geleidelijk volledig afhankelijk van anderen, forse cognitieve achteruitgang, incontinentie, spraakvermogen verliezen, onrust en agressie

Probeer voor deze 3 fasen te bedenken in hoeverre het in deze fase mogelijk zou zijn om euthanasie te verrichten. Is de patiënt in deze fase nog (voortdurend) wilsbekwaam? Heb je in deze fase een eerder opgestelde wilsverklaring nodig? Waar moet die aan voldoen om in deze fase nog over te mogen gaan tot euthanasie? Hoe stel je vast of er sprake is van ondraaglijk lijden?

Gebruik ook de Podcast van de huisartsopleiding VUmc voor handvatten en tips!

Webinar KNMG Bekijk de webinar van KNMG over de totstandkoming van het meest recente standpunt van KNMG rondom euthanasie bij dementie.

(met name: 8:15-11:10 ; 14:10-25:50 ; 33:30-42:45)

Leergesprek

Bespreek in een leergesprek of je opleider wel eens het verzoek gehad heeft om euthanasie uit te voeren bij iemand met dementie.

Hoe is dat verlopen? Wat waren de afwegingen om wel of niet op het verzoek in te gaan?
Was er sprake van wilsonbekwaamheid? Was er een bruikbare wilsverklaring?
Hoe heeft je opleider getoetst of de patiënt ondraaglijk leed? Wat heeft de doorslag gegeven om de euthanasie uit te voeren of er juist van af te zien?
Zou jij het in deze casus ook hebben uitgevoerd?

Mocht je opleider nog nooit zo’n euthanasie gedaan hebben, bedenk dan samen wat jullie nodig hebben om in het geval van dementie gehoor te kunnen geven aan een euthanasieverzoek. Hoe zouden jullie dat dan aanpakken? Zou je het kunnen/willen?

Onderwijsprogramma

Theorie. Schets het juridisch kader rondom euthanasie met daarin de belangrijkste zorgvuldigheidseisen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld informatie van het KNMG. Geef aan wat er anders is in geval van euthanasie bij dementie. Licht ook toe hoe dat in de verschillende stadia van dementie anders kan zijn. (zie bij zelfstudie de verschillende fasen)

Discussie. Kijk samen naar de video van het KNMG. Voer daarna een plenaire discussie, gebruik daarvoor eventueel de volgende vragen:

Welke vragen komen bij jullie op na het zien van deze video?
Zou je zelf bereid zijn om euthanasie te verlenen als de patiënt dementie heeft? Waarom wel/niet?
Maakt het dan nog uit in welk stadium de patiënt verkeert?
Wat zou je nodig hebben om aan een dergelijk verzoek te kunnen voldoen?
Is er een verschil in je bereidheid tot euthanasie bij somatische aandoeningen versus euthanasie bij dementie? Waar zit dat verschil hem in?

Casuïstiek. Laat iedereen ter voorbereiding de Podcast van de huisartsopleiding VUmc luisteren: Neem een casus mee uit de praktijk of verzin er een over een patiënt met gediagnosticeerde dementie die een euthanasieverzoek bij je doet. Ga met je mede-AIOS stap voor stap door het verloop van de dementie heen in de casus en bedenk wat bij elke stap relevant is.

Wanneer wil je een wilsverklaring ontvangen? Op welk moment breng je die weer ter sprake?
Ga je het proces met de patiënt alleen aan of adviseer je dat hij/zij iemand aanwijst als vertrouwenspersoon? Wanneer kan die persoon voor jou als arts van pas komen?
Op welk moment betrek je een SOG in het proces?

Bronnen

Zie Achtergrond.

De bouwstenen in de leerlijn maatschappelijk handelen

De leerlijnen

Leerlijn maatschappelijk handelen
Auteur	Wesley van Hout
Stage	1e Huisartsstage 2e Huisartsstage
Competentie	5.2 Volgens de regels
Leerplek	Leergesprek Onderwijsprogramma Zelfstudie