Communiceren in acute situaties: verschil tussen versies

Leerlijn spoedeisende zorg
Auteur	Daphne Beemsterboer;
Stage	1e Huisartsstage; Klinische stage; 2e Huisartsstage;
KBA	2. Urgentie;
Competenties	Medisch handelen; Communicatie;
Leerplek	Huisartsenpost; Praktijkleren; Onderwijsprogramma; Zelfstudie;

Huidige versie van 4 nov 2021 om 09:59

Relevantie

Acute situaties vergen een andere manier van communiceren dan gebruikelijk is gedurende het reguliere spreekuur. In acute situaties kan er sprake zijn van angst waarbij onrust, gejaagdheid en onzekerheid factoren kunnen zijn die de communicatie bemoeilijken. Niet alleen kunnen emoties bij de patiënt of naasten voelbaar zijn, maar kun je dit bij jezelf als arts ook herkennen in dergelijke situaties. In deze bouwsteen wordt stilgestaan bij de emoties, valkuilen en communicatietechnieken die in acute situaties naar voren kunnen komen.

Doel

Bewustwording van het verschil in acute situaties en de reguliere dagpraktijk ten aanzien van emoties, doelen en communicatie; waardoor verschillende communicatievaardigheden toegepast moeten worden.

Gebruiksaanwijzing

Deze bouwsteen gaat over het communiceren in acute situaties waarbij tevens rekening wordt gehouden met de urgentie. Gebruikt deze bouwsteen als zelfstudie, het leren in de praktijk of voor een terugkomdag.

Onderwijsactiviteiten

Bij spoedzorg gaat het over huisartsenzorg als antwoord op een zorgvraag die vanuit de beleving van de patiënt acuut is. Spoedzorg heeft dus als subjectief criterium; de vraag en de beleving van de patiënt, die vaak ongerust is en denkt met spoed een dokter nodig te hebben. Het verschil tussen de spoedbeleving van de patiënt en de medische urgentie van zijn hulpvraag blijkt vaak groot. Erkenning van deze discrepantie is belangrijk.

Er zijn dus verschillende situaties die zich voor kunnen doen tijdens ‘spoedgevallen’. Hierbij kan er verschil zijn in de medische urgentie, de beleving van de patiënt en naasten en de gevoelens van de arts. De verschillende situaties zullen hieronder verder toegelicht worden.

Spoed (invoelbaar en urgent)

Spoed: gebruikmakend van ABCDE - AMPLE. (Dit zal ook geoefend worden tijdens de STARtclass; zie Voorbereiding STARtclass jaar 1 en Voorbereiding STARtclass jaar 2) Tijdens spoedconsulten is het belangrijk om zo snel mogelijk het toestandsbeeld van de patiënt te beoordelen en hierop te handelen. In de eerste instantie is het daarbij belangrijk om contact met de patiënt te maken (de eerste indruk geeft gelijk al veel informatie t.a.v. het toestandsbeeld). Hou rekening met eventuele angsten van de patiënt (en tevens de omgeving) en zeg dan ook hardop wat je wilt gaan doen; “Ik ga direct beginnen met het lichamelijk onderzoek zodat ik zo snel mogelijk kan handelen indien nodig”.

Consultvaardigheden

Pak vanaf het begin de regie: probeer de situatie naar je hand te zetten. Naarmate de situatie acuter is, zal des te meer gelden dat structuur van belang is: ABCDE!
Maak contact met patiënt en omgeving. Juist in dergelijke acute situaties is het contact voor patiënten en omstanders belangrijk. Dit zal vaak soberder en meer directief gebeuren dan in een niet-acute situatie. Wanneer de situatie rustiger is, kun je alsnog verder in gesprek.
De structuur zal anders zijn: anamnese en lichamelijk onderzoek lopen meer door elkaar heen. Benoem wat je doet; dat geeft ook geruststelling voor de patiënt.
Gebruik veel gevoelsreflecties en erkenning om ongerustheid zo snel mogelijk bespreekbaar te maken.
Geef goede uitleg (eventueel met behulp van thuisarts.nl)
Geef een vangnetadvies (wanneer, met welke klachten en met wie (SEH/HAP/eigen huisarts) contact opgenomen moet worden en geef deze zo nodig mee op papier).

Invoelbaar en niet urgent

Invoelbaar en niet urgent: in deze situatie merk je dat je begrip hebt voor de gevoelens van de patiënt en naasten. Hierbij is het belangrijk de ongerustheid te exploreren zodat hier verder op gehandeld kan worden. Deze situaties worden in de dagpraktijk en gedurende ANW-uren anders afgehandeld.

Gedurende ANW-diensten is het belangrijk om kort de ongerustheid te exploreren. Geef uitleg waarom er nu niet gehandeld hoeft te worden en waarom eventueel naar de eigen huisarts verwezen wordt voor verder beleid. Probeer gerust te stellen naar wat mogelijk is, wees hierin wel eerlijk. Zie bouwsteen Effectief geruststellen.
- Hierbij zou je tevens een tweestrijd kunnen voelen tussen geruststellen en mogelijke ‘witte raven’ (zeldzame diagnoses).
  Zie ook hoe om te gaan met onzekerheid: bouwsteen Pluis niet pluis, powerpoint Deel 1 'Het pluis/ niet-pluisgevoel' en Deel 2 'Omgaan met onzekerheid'.
In de dagpraktijk is het belangrijk om de ongerustheid uitgebreider te exploreren. Geruststelling is alleen mogelijk als de patiënt zich gehoord voelt.

Niet invoelbaar en niet urgent

Niet invoelbaar en niet urgent: belangrijk om te exploreren waarom de patiënt toch naar de huisartsenpost is gekomen en uitleggen waarvoor de HAP is bedoeld.

Dagpraktijk: uitgebreider ongerustheid exploreren. Zijn er achterliggende redenen waarom de patiënt ongerust is (omgevingsfactoren, (onrealistische) angsten etc.). De patiënt moet zich gehoord voelen. In de dagpraktijk kan het dan helpen om soms een beetje met de patiënt mee te bewegen.

Structuur van een consult op de HAP

S:
- Klik op de patiënt en lees de informatie van de triagist en indien nodig (en beschikbaar) het patiëntendossier.
- Geef een korte samenvatting van datgene wat de triagist heeft geschreven en check of deze informatie klopt bij de patiënt.
- Probeer hieruit de hulpvraag te formuleren en stel een verdiepende vraag, zoals: 'Wat maakt dat u nu naar de spoedpost komt?' of 'U of de triagist denkt dat het niet kan wachten om naar de eigen huisarts te gaan'. (Het kaderen van het consult in de spoedzorg setting).
- Beperk je tot de vraag waarmee je iemand de nacht of het weekend mee door helpt en verander daarbij het ingestelde beleid van de eigen huisarts (in principe) niet. Wees hierover transparant naar je patiënt.
O:
- Het lichamelijk onderzoek is gericht op de hulpvraag en de inschatting van de urgentie.
E:
- De extra context is de overbrugging van zorg naar de eigen huisarts de volgende dag of na het weekend
P:
- Beantwoord de hulpvraag.
- Bij discrepantie in urgentiebeleving geef uitleg (zie ook hierboven), beargumenteer en geef uitleg t.a.v. de urgentiebeleving van de huisarts.

Oefenen: bespreken van casuïstiek. Bespreking van eigen ervaringen in acute zorg, toegespitst op communicatie met patiënt, omstanders, (para-)medici.

Wanneer liep je ergens tegen aan?
Wat ging er niet goed in de communicatie, wat vond je lastig?
Welke gevoelens kwamen er bij jezelf naar boven?
Wie was er verantwoordelijk/ wie nam de beslissingen?
Hoe daar in het vervolg mee om te gaan?

Bronnen

De bouwstenen in de leerlijn spoedeisende zorg

De leerlijnen

@@ Regel 17: / Regel 17: @@
 |'''KBA'''
 |
-{{KBA 2.1 - Toestandsbeeld}}
+{{KBA 2.2 - Urgentie}}
 |-
 |'''Competenties'''
@@ Regel 26: / Regel 26: @@
 |'''Leerplek'''
 |
+{{Toepassing - Huisartsenpost}}
 {{Toepassing - Praktijkleren}}
 {{Toepassing - Onderwijsprogramma}}
@@ Regel 38: / Regel 39: @@
 === Gebruiksaanwijzing ===
+Deze bouwsteen gaat over het communiceren in acute situaties waarbij tevens rekening wordt gehouden met de urgentie. Gebruikt deze bouwsteen als zelfstudie, het leren in de praktijk of voor een terugkomdag.
 === Onderwijsactiviteiten ===
@@ Regel 47: / Regel 48: @@
 <div class="panel-group" id="accordion">
 <accordion parent="accordion" heading="Spoed (invoelbaar en urgent)">
-'''Spoed:''' gebruikmakend van ABCDE - AMPLE. ( Dit zal ook geoefend worden tijdens de STARtclass (hiernaar verwijzen)) Tijdens spoedconsulten is het belangrijk om zo snel mogelijk het toestandsbeeld van de patiënt te beoordelen en hierop te handelen. In de eerste instantie is het daarbij belangrijk om contact met de patiënt te maken (de eerste indruk geeft gelijk al veel informatie t.a.v. het toestandsbeeld). Hou rekening met eventuele angsten van de patiënt (en tevens de omgeving) en zeg dan ook hardop wat je wilt gaan doen; '' “ik ga direct beginnen met het lichamelijk onderzoek zodat ik zo snel mogelijk kan handelen indien nodig”.'' <br /> <br />
+'''Spoed:''' gebruikmakend van ABCDE - AMPLE. (Dit zal ook geoefend worden tijdens de STARtclass; ''zie [[Voorbereiding STARtclass jaar 1|Voorbereiding STARtclass jaar 1]] en [[Voorbereiding STARtclass jaar 2|Voorbereiding STARtclass jaar 2]]'') Tijdens spoedconsulten is het belangrijk om zo snel mogelijk het toestandsbeeld van de patiënt te beoordelen en hierop te handelen. In de eerste instantie is het daarbij belangrijk om contact met de patiënt te maken (de eerste indruk geeft gelijk al veel informatie t.a.v. het toestandsbeeld). Hou rekening met eventuele angsten van de patiënt (en tevens de omgeving) en zeg dan ook hardop wat je wilt gaan doen; '' “Ik ga direct beginnen met het lichamelijk onderzoek zodat ik zo snel mogelijk kan handelen indien nodig”.'' <br /> <br />
 '''Consultvaardigheden'''
-*Pak vanaf het begin de regie: probeer de situatie naar je hand te zetten. Naarmate de situatie acuter is, zal des te meer gelden dat structuur van belang is: ABCDE!
+* Pak vanaf het begin de regie: probeer de situatie naar je hand te zetten. Naarmate de situatie acuter is, zal des te meer gelden dat structuur van belang is: ABCDE!
-*Maak contact met patiënt en omgeving. Juist in dergelijke acute situaties is het contact voor patiënten en omstanders belangrijk. Dit zal vaak soberder en meer directief gebeuren dan in een niet-acute situatie. Wanneer de situatie rustiger is, kun je alsnog verder in gesprek.
+* Maak contact met patiënt en omgeving. Juist in dergelijke acute situaties is het contact voor patiënten en omstanders belangrijk. Dit zal vaak soberder en meer directief gebeuren dan in een niet-acute situatie. Wanneer de situatie rustiger is, kun je alsnog verder in gesprek.
-*De structuur zal anders zijn: anamnese en lichamelijk onderzoek lopen meer door elkaar heen. Benoem wat je doet; dat geeft ook geruststelling voor de patiënt.
+* De structuur zal anders zijn: anamnese en lichamelijk onderzoek lopen meer door elkaar heen. Benoem wat je doet; dat geeft ook geruststelling voor de patiënt.
-*Gebruik veel gevoelsreflecties en erkenning om ongerustheid zo snel mogelijk bespreekbaar te maken.
+* Gebruik veel gevoelsreflecties en erkenning om ongerustheid zo snel mogelijk bespreekbaar te maken.
-*Geef goede uitleg (eventueel met behulp van thuisarts.nl)
+* Geef goede uitleg (eventueel met behulp van thuisarts.nl)
-*Geef een vangnetadvies (wanneer, met welke klachten en met wie (SEH/HAP/eigen huisarts) contact opgenomen moet worden en geef deze zo nodig mee op papier).
+* Geef een vangnetadvies (wanneer, met welke klachten en met wie (SEH/HAP/eigen huisarts) contact opgenomen moet worden en geef deze zo nodig mee op papier).
 </accordion>
 <accordion parent="accordion" heading="Invoelbaar en niet urgent">
-'''Bekwaamheidsverklaringen''' <br />
+'''Invoelbaar en niet urgent:''' in deze situatie merk je dat je begrip hebt voor de gevoelens van de patiënt en naasten. Hierbij is het belangrijk de ongerustheid te exploreren zodat hier verder op gehandeld kan worden. Deze situaties worden in de dagpraktijk en gedurende ANW-uren anders afgehandeld.
-Gedurende de opleiding van de aios komt er een moment waarop de opleider moet bepalen of een aios voldoende bekwaam is als consultarts, visitearts of telefoonarts op de huisartsenpost. <br />
+* Gedurende ANW-diensten is het belangrijk om kort de ongerustheid te exploreren. Geef uitleg waarom er nu niet gehandeld hoeft te worden en waarom eventueel naar de eigen huisarts verwezen wordt voor verder beleid. Probeer gerust te stellen naar wat mogelijk is, wees hierin wel eerlijk. ''Zie bouwsteen [[Effectief geruststellen|Effectief geruststellen]].''
-Dit is een formele stap die niet alleen van belang is voor opleider en aios, maar ook voor de huisartsenpost. Om die reden is het noodzakelijk dat de opleider zijn oordeel over de bekwaamheid vastlegt in een bekwaamheidsverklaring voor elk van de drie rollen.
+** Hierbij zou je tevens een tweestrijd kunnen voelen tussen geruststellen en mogelijke ‘witte raven’ (zeldzame diagnoses).  <br /> ''Zie ook hoe om te gaan met onzekerheid: bouwsteen [[Pluis niet pluis|Pluis niet pluis]], powerpoint [[Media:Omgaan met onzekerheid Deel I - Pluis niet pluis (2018).pptx|Deel 1 'Het pluis/ niet-pluisgevoel']] en [[:Bestand:Onzekerheid2.pptx|Deel 2 'Omgaan met onzekerheid']].''
-Een hulpmiddel voor de beoordeling van de bekwaamheid is de '''checklist bekwaamheidsbepaling''' (''zie [https://www.portfolio-artsenopl.nl/hn/ E-portfolio]''). <br />
+* In de dagpraktijk is het belangrijk om de ongerustheid uitgebreider te exploreren. Geruststelling is alleen mogelijk als de patiënt zich gehoord voelt.
-Bij de beoordeling dient de opleider in ieder geval na te gaan of de aios heeft laten zien dat hij de voor de betreffende rol vereiste '''KBA’s''' beheerst. Aanbevolen wordt om dit te doen met behulp van de KPB’s. Bij het beoordelen van de bekwaamheid van de aios moet ook rekening gehouden worden met het productieniveau (werktempo) dat in die fase van de opleiding van een aios verwacht kan worden. <br /> <br />
+</accordion>
+<accordion parent="accordion" heading="Niet invoelbaar en niet urgent">
+'''Niet invoelbaar en niet urgent:''' belangrijk om te exploreren waarom de patiënt toch naar de huisartsenpost is gekomen en uitleggen waarvoor de HAP is bedoeld.
+* Dagpraktijk: uitgebreider ongerustheid exploreren. Zijn er achterliggende redenen waarom de patiënt ongerust is (omgevingsfactoren, (onrealistische) angsten etc.). De patiënt moet zich gehoord voelen. In de dagpraktijk kan het dan helpen om soms een beetje met de patiënt mee te bewegen.
+</accordion>
+<br /> <br />
+'''Structuur van een consult op de HAP '''
+* '''S:'''
+** Klik op de patiënt en lees de informatie van de triagist en indien nodig (en beschikbaar) het patiëntendossier.
+** Geef een korte samenvatting van datgene wat de triagist heeft geschreven en check of deze informatie klopt bij de patiënt.
+** Probeer hieruit de hulpvraag te formuleren en stel een verdiepende vraag, zoals: '<nowiki/>''Wat maakt dat u nu naar de spoedpost komt?''' of ''<nowiki/>'U of de triagist denkt dat het niet kan wachten om naar de eigen huisarts te gaan'.'' (Het kaderen van het consult in de spoedzorg setting).
+** Beperk je tot de vraag waarmee je iemand de nacht of het weekend mee door helpt en verander daarbij het ingestelde beleid van de eigen huisarts (in principe) niet. Wees hierover transparant naar je patiënt.
+* '''O:'''
+** Het lichamelijk onderzoek is gericht op de hulpvraag en de inschatting van de urgentie.
+* '''E:'''
+** De extra context is de overbrugging van zorg naar de eigen huisarts de volgende dag of na het weekend
+* '''P:'''
+** Beantwoord de hulpvraag.
+** Bij discrepantie in urgentiebeleving geef uitleg (zie ook hierboven), beargumenteer en geef uitleg t.a.v. de urgentiebeleving van de huisarts.
-De '''[[bekwaamheidsverklaring]]''' is een verklaring die wordt opgesteld op basis van een positieve beoordeling dat aan de aios de KBA’s, behorende bij de betreffende rol ( consult-, visite-, telefoonarts), kunnen worden toevertrouwd en dat de aios deze rol met supervisie op afstand kan vervullen tijdens diensten op de huisartsenpost. De aios is medeondertekenaar van de verklaring als teken dat de aios akkoord is met het oordeel van de opleider.<br />
-De bekwaamheidsverklaring is als digitaal formulier in te vullen in het (E-)portfolio. <br />
-De ondertekende bekwaamheidsverklaringen worden opgenomen in het (E-)porfolio en gaan in kopie ter informatie naar de huisartsenpost.
 <br />
-</accordion>
+'''Oefenen''': bespreken van casuïstiek. Bespreking van eigen ervaringen in acute zorg, toegespitst op communicatie met patiënt, omstanders, (para-)medici.
+* Wanneer liep je ergens tegen aan?
+* Wat ging er niet goed in de communicatie, wat vond je lastig?
+* Welke gevoelens kwamen er bij jezelf naar boven?
+* Wie was er verantwoordelijk/ wie nam de beslissingen?
+* Hoe daar in het vervolg mee om te gaan?
 ==== Bronnen ====
 {{Footer - Leerlijn spoedeisende zorg}}

Leerlijn spoedeisende zorg
Auteur	Daphne Beemsterboer
Stage	1e Huisartsstage Klinische stage 2e Huisartsstage
KBA	2. Urgentie
Competenties	Medisch handelen Communicatie
Leerplek	Huisartsenpost Praktijkleren Onderwijsprogramma Zelfstudie