Slaap - onmisbaar voor een gezonde leefstijl

Leerlijn preventie
Auteur	Marleen Offereins; Dick Walstock;
Stage	1e Huisartsstage; Klinische stage; CZ stage; GGZ stage; 2e Huisartsstage;
KBA	2. Leefstijl;
Competenties	Medisch handelen; Samenwerken; Organiseren; Maatschappelijk handelen;
Leerplek	Leergesprek; Onderwijsprogramma; Praktijkleren; Zelfstudie;

Relevantie

Slaap is een onmisbaar en belangrijk onderdeel van gezondheid en leefstijl. Slaapgebrek kan leiden tot vermoeidheid, concentratieproblemen en ongezond eetgedrag (zoals snaaidrang). Bij chronisch slaapgebrek is de kans op ziektes als diabetes type 2, hart- en vaatziekten en depressie verhoogd. Genoeg redenen om met de patiënt hierover in gesprek te gaan!

Bekijk ook de bouwsteen Diagnostiek en behandeling van slaapproblemen van leerlijn psychische klachten.

Doelen

Je kunt de verschillende slaapstoornissen van elkaar onderscheiden en weet wanneer te verwijzen voor nadere diagnostiek.
Je kunt psycho-educatie en een aantal eerste (leefstijl)adviezen geven.
Je weet wanneer naar de POH-GGZ te verwijzen.

Subdoelen

Je weet hoe een slaapanamnese af te nemen en daarvoor het slaapdagboek te gebruiken.
Je kent de (nadelige) effecten van slaapmedicatie, kunt dit bespreekbaar maken met de patiënt en weet hoe af te bouwen.

Gebruiksaanwijzing

Deze bouwsteen geeft handvatten voor een onderwijsprogramma tijdens bijvoorbeeld een terugkomdag. Ook is het een zeer bruikbaar onderwerp om tijdens een leergesprek te bespreken. Als optie heb je keuze uit opdrachten om concreter meer verdieping en vaardigheden te krijgen over dit onderwerp.

Lees eerst de NHG-standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen. Deze geeft een zeer goede weergave van de mogelijkheden en interventies voor/door de huisarts.

Deze presentatie dient als basis voor het terugkomdagonderwijs. Dit onderwijs kan zowel door docenten als aios gegeven worden.

Onderwijsactiviteiten

Leergesprek

Een patiënt met slaapproblemen

Bekijk onderstaande achtergrondinformatie nadat je de NHG standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen (zie Gebruiksaanwijzing) hebt gelezen. Wat geef jij de patiënt als tips/alternatief voor een slaaptablet? Welke tips pas jij nog niet toe bij de patiënt en zouden nuttig kunnen zijn?’

[1]: slaaptips, slaaptesten, informatie
[2]: onder andere een podcast met feiten/fabels over slaap en veel tips
Wat zou een slaaptherapeut kunnen toevoegen? zie ook Uitleg slaaptherapie voor verwijzers en paramedici en Bij een gezonde “Leefstijl als medicijn” is slapen het fundament.

Leergesprek of terugkomdag

Slaapmedicatie afbouwen

Bespreek met je opleider of tijdens de terugkomdag naar aanleiding van de presentatie (zie Gebruiksaanwijzing) en/of het lezen van de achtergrondinformatie van de NHG standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen en Ik wil stoppen met slaapmiddelen | Thuisarts.nl het volgende:
- Wat vertel je de patiënt over slaapmedicatie?
- Hoe zou je het afbouwen aanpakken?
- Wat vertel je de patiënt over ontwenningsverschijnselen en hoe ga je daarmee om?
- Bedenk of gebruik een bestaande casus om het makkelijker te maken

-> Indien je een geschikte patiënt hebt: oefen het gesprek over het afbouwen en bespreek eventuele moeilijkheden hierbij na.

Zelfstudie of terugkomdag

Zelf een slaapdagboek bijhouden (en dit ook eens een patiënt laten doen)

Houd twee weken een slaapdagboek bij: hoe laat je gaat slapen en hoe laat je opstaat, het totaal aantal uren slaap en geef een cijfer voor de kwaliteit van slaap van 1 tot en met 10. Gebruik eventueel een app op je telefoon of smartwatch om de uren bij te houden.
Geef in je slaapdagboek ook aan wat jou helpt (of denkt te helpen) of juist niet helpt om goed te slapen. Denk aan ’s avonds koffie drinken, alcohol, overdag buiten, mate van activiteit, ontspanningsoefeningen ed.
Nadat je het zelf hebt geëvalueerd kun je op de terugkomdag of eventueel met je opleider bespreken of je hieruit kunt opmaken wat positieve en negatieve effecten heeft op je slaap.
Experiment: Ga een week 15-30 minuten eerder naar bed (kwestie van goed plannen!). Hierna evalueren: wat valt op, wat valt tegen en wat is je conclusie.

Nog meer weten over slaap?

Boek: Matthew Walker ‘Slaap’. Antwoorden en inzichten over ‘Waarom slapen we? En waarom is gebrek aan slaap zo schadelijk? Ook te zien als presentatie op YouTube (57 minuten).
Boek: James Nestor ‘Het nieuwe ademhalen’: positieve effecten op slaap
Effect van verschillende soorten voeding op de slaap: Alles over voeding, eten en slaap – Slaap Informatie Centrum.
Uitgebreide informatie over slaaptherapie: Uitleg slaaptherapie voor verwijzers en paramedici
Podcasts (luister via de bekende podcastkanalen):
- LeefstijlLab podcast #33 SLaap je gezond (met dr. Merijn van de Laar)
- Gezond Gesprek: Alles over slaap met slaapexpert Merijn van de Laar

Bronnen

De bouwstenen in de leerlijn preventie

De leerlijnen

Leerlijn preventie
Auteur	Marleen Offereins Dick Walstock
Stage	1e Huisartsstage Klinische stage CZ stage GGZ stage 2e Huisartsstage
KBA	2. Leefstijl
Competenties	Medisch handelen Samenwerken Organiseren Maatschappelijk handelen
Leerplek	Leergesprek Onderwijsprogramma Praktijkleren Zelfstudie