Stimulatie zelfzorg patiënt

Leerlijn korte episode zorg
Auteur	Yeun Ying Wong; Erik Fokke;
Stage	1e Huisartsstage; 2e Huisartsstage;
KBA	4. Behandeling en beleid;
Competentie	Medisch handelen; Maatschappelijk handelen;
Toepassing	Leergesprek; Praktijkleren; Onderwijsprogramma; Zelfstudie;

Inhoud

1 Relevantie
2 Doelen
3 Gebruiksaanwijzing
4 Onderwijsactiviteit
5 Bronnen
- 5.1 Interessante websites als achtergrond informatie:
- 5.2 Interessante websites die je aan patiënten kan aanraden:

Relevantie

Geef een man een vis en hij heeft eten voor één dag. Leer een man vissen en hij heeft eten voor heel zijn leven (Chinees spreekwoord).

Dit spreekwoord is ook van toepassing op het onderwerp 'zelfzorg'.

Zelfzorg is een begrip uit de verpleegkunde dat aangeeft in hoeverre een patiënt voor zichzelf kan zorgen. Zelfzorg-tekort betekent in die context: hulpbehoeftigheid in dagelijkse handelingen als aankleden en wassen.

Tegenwoordig heeft de term zelfzorg een bredere betekenis. Het betreft alle zorg die een individu aan zichzelf besteedt om gezond te blijven: zoals de juiste medicatie kopen bij kleine kwalen, het opzoeken van informatie over gezondheid en de eigen leefstijl veranderen wanneer dit nodig is.

Zelfzorg en zelfmanagement wordt steeds belangrijker door de toenemende vergrijzing en de duurder wordende medische zorg. Dit komt ook terug in de nieuwe definitie van gezondheid: positieve gezondheid. (zie ZonNW). Gezondheid wordt als positief ervaren wanneer er sprake is van eigen regie: in staat zijn tot zelfzorg.

Zelfzorg vergroot dus iemands zelfstandigheid op gezondheidsgebied. Zelfzorg leidt daarbij tot minder afhankelijkheid van hulpverleners en mantelzorgers. De huisarts heeft een belangrijke taak om de zelfzorg te bevorderen bij patiënten. Er zijn diverse digitale informatiebronnen die hierbij kunnen helpen, zoals thuisarts.nl, en de applicatie versterk je enkel. Je hoeft het als huisarts niet alleen te doen, want zelfzorg kan goed ondersteund worden vanuit de paramedische zorg (zelfzorgondersteund.nl).

Deze bouwsteen heeft als doel het begrip ‘zelfzorg’ te introduceren en een kader te geven. Vervolgens richt de bouwsteen zich op zelfzorg in het kader van de Korte episode zorg.

Het onderwerp 'zelfzorg' komt terug in de leerlijnen Chronische Zorg, Ouderen en Preventie. Ook in de leerlijn Professionaliteit is zelfzorg een belangrijk onderwerp, in het kader van burnout-preventie voor de huisarts.

Doelen

Inzicht krijgen in het begrip zelfzorg en de diverse vormen van zelfzorg.
Bewustwording van de eigen houding en referentiekader ten aanzien van zelfzorg.
Weten hoe je op positieve wijze bij de patiënt zelfzorg kan aansturen, stimuleren en waar nodig begeleiden.
Zelfzorgmogelijkheden in Korte episode zorg leren kennen.

Gebruiksaanwijzing

Door de brede omvang van het onderwerp zelfzorg bevat deze bouwsteen meerdere opdrachten. Het grootste deel van de opdrachten is bedoeld voor zelfstudie en zelfreflectie als voorbereiding op een leergesprek met de hao. Sommige opdrachten kunnen ook gebruikt worden ter voorbereiding op een plenaire discussie op de TKD. Per opdracht wordt de leerplek aangegeven.

Onderwijsactiviteit

Hoe mensen omgaan met lichamelijke klachten, ziekte en gezondheid wordt mede bepaald door hun culturele achtergrond, opvoeding en opleiding. Deze contextuele gegevens bepalen ook hoe mensen met zelfzorg omgaan.
- Bedenk in dit verband eens hoe je zelf bent opgegroeid met eigen ervaringen met lichamelijke klachten en ziekten.
- Welke invloed hebben/hadden je ouders op jouw kijk hierop, bijv. in het gebruik van specifieke huis-tuin-en-keuken-middelen en je huidige leefstijl?
- Heeft je medische opleiding vervolgens invloed gehad op je omgang met je eigen gezondheid en lichamelijke klachten? Zo ja, in welke op zicht? Hoe zal dat met de patiënt gesteld zijn? Interessant voor een leergesprek en op een TKD voor een plenaire opdracht.
Een doel van zelfzorg is o.a. het reduceren van het aantal ‘nodeloze’ consulten van bijv. kleine kwalen.
- Hoeveel tijd is het jou waard, of ben je kwijt, als huisarts om tijdens het spreekuur in te gaan op zelfzorg?
- En waar zal jij als huisarts bij de patient de nadruk op leggen: zoals het stimuleren van zelfinzicht, het vergroten van de motivatie van de patiënt, het stimuleren van de eigen regie, en zo meer?
- Hoe ga je om met de minder gezondheidsvaardige patiënt met betrekking tot deze punten? Bespreek je ideeën met je hao in een leergesprek.
De definitie van zelfzorg is alles wat de patiënt zelf koopt en tijd eraan besteedt om gezond te blijven. Enkele voorbeelden zijn: fitnessen om af te vallen, een cursus mindfullness volgen ter voorkomen van burnout klachten. Sommige patiënten kiezen voor alternatieve geneeswijzen om hun gezondheid te verbeteren, bijvoorbeeld accupunctuur voor het stoppen met roken of voor de behandeling van chronische hoofdpijnklachten. Andere patiënten vragen de huisarts zelfs om advies hierin.
- Wat is jouw mening over het gebruik van alternatieve geneeskunde? Is het placebo? Wat vertel jij je patiënt hierover?
- Weet jij welke vormen van alternatieve geneeskunde er zijn en wat ze inhouden? Combineer deze opdracht met verdieping in en presentatie van verschillende vormen van alternatieve geneeskunde tijdens de TKD.
Verdiep eens in de volgende onderwerpen t.a.v. zelfzorg met je hao of tijdens de TKD:
- Zijn huis-tuin-en-keuken middelen en 'tips van je grootmoeder' bij kwaaltjes een vorm van zelfzorg? Adviseer jij die? Zo ja, welke?
- Welke receptvrije medicijnen, ook wel zelfzorgmedicijnen of over-the-counter drugs, ken jij? Ken jij ze voldoende om de patiënten te adviseren? Zo nee, kijk eens op zelfzorg.nl.
- Zelfmanagement is een ander woord voor zelfzorg, en wordt vaker gebruikt bij zelfregie bij chronische ziekten. Welke vormen van zelfmanagement worden er in de praktijk gebruikt? Bespreek dit je hao of de POH somatiek en/of GGZ.
- Welke zijn de handige websites of apps om de zelfzorg van de patiënt te ondersteunen of bevorderen? Wissel die uit met je hoa en mede-aios.
Inventariseer met je hao tijdens een leergesprek of in tweetallen tijdens de TKD, in welke mate zelfzorg bij de onderstaande korte episode klachten van belang is en hoe je daar als huisarts aandacht aan wil besteden tijdens het consult? (gebruik eventueel de desbetreffende NHG standaarden en/of bouwsteen erbij):
- Pijnklachten; de pijncirkel
- Recidiverende urineweginfecties
- Luchtwegproblemen; o.a. stoppen met roken, hyperreactiviteit, zelfzorg bij verkoudheid, sinusitisklachten, influenza
- Slaapproblemen; slaaphygiëne
- Moeheid; is het lichamelijk of geestelijk? (bouwsteen De energiemeter bij moeheidsklachten)
- Soa’s; preventie (bouwsteen SOA-preventie)

Bronnen

Interessante websites als achtergrond informatie:

Oriënteer als aios eens op deze site van ggd.amsterdam die gemaakt is voor patiënten. Er staan veel praktisch informatie en adviezen bij zelfzorg rondom SOA's.
Voor meer informatie over positieve gezondheid bekijk de Institute for Positive Health van Machteld Huber.
Zelfzorg Ondersteund! is een samenwerkingsverband van patiëntenvertegenwoordigers, zorgaanbieders en zorgverzekeraars, die zich samen sterk maken voor de implementatie en opschaling van ondersteunde zelfzorg in Nederland bij patiënten met chronische ziekten. Er is een is portaal bestemd voor de zorgverlener.

Interessante websites die je aan patiënten kan aanraden:

Uiteraard www.thuisarts.nl voor betrouwbare medische informatie voor patiënten die meer willen weten over hun klachten of aandoening, met adviezen voor zelfzorg en wanneer ze aan de aan de bel moeten trekken.
Zelfzorg Ondersteund! heeft ook een portaal voor de patiënt.
Een overzichtelijke en adviserende site is zelfzorg.nl van Neprofarm over allerlei zorgmedicijnen en -hulpmiddelen. Voor de aios is interssant om wat producten op te zoeken, zodat je de patiënt wegwijs kan maken. Zoek bijv. op: Norit en RLS creme, etc.
Gezondheidsnet.nl is een meer magazine-achtige site voor de leek over gezondheid en gezond blijven.

De vroegere kennisplein voor chronisch zorg is ondergebracht onder www.zorgvoorbeter.nl: met diverse links naar zelfmanagement voor chronische zorg, gezien vanuit de thuiszorgsituatie.

De bouwstenen in de leerlijn korte episode zorg

De leerlijnen

Leerlijn korte episode zorg
Auteur	Yeun Ying Wong Erik Fokke
Stage	1e Huisartsstage 2e Huisartsstage
KBA	4. Behandeling en beleid
Competentie	Medisch handelen Maatschappelijk handelen
Toepassing	Leergesprek Praktijkleren Onderwijsprogramma Zelfstudie