Medicatieveiligheid: verschil tussen versies

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Anouk Meijer; Vivian Kenter; Niek van Asperen;
Stage	CZ stage; 2e Huisartsstage;
KBA	7. Veiligheid
Competenties	Samenwerken; Kennis en wetenschap; Professionaliteit;
Leerplek	Huisartsenpost; Leergesprek; Onderwijsprogramma; Praktijkleren; Themaonderwijs; Zelfstudie;

Huidige versie van 3 dec 2022 om 11:48

Relevantie

In 2012 werd de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen gepubliceerd. Hierin werd geadviseerd om een medicatiebeoordeling (MBO) uit te voeren bij patiënten van ≥65 jaar die ≥5 geneesmiddelengebruiken met 1 of meerdere risicofactoren voor farmacotherapeutische problemen. Op basis van praktijkervaringen en bevindingen uit wetenschappelijk onderzoek hebben het NHG, de KNMP en de NVKG geconstateerd dat de toepassing van deze richtlijn niet doelmatig is en dat de effecten op klinische eindpunten, zoals geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopnames, zeer beperkt zijn. Een MBO is geen panacee die alle problemen die samenhangen met polyfarmacie kan oplossen. Aanpassingen van de infrastructuur, zoals het koppelen van medicatiegegevens van apotheek, huisarts en ziekenhuis voor een volledig en actueel medicatieoverzicht, zoals beschreven in de richtlijn Overdracht van Medicatiegegevens, zijn wellicht van groter belang voor het verbeteren van de medicatieveiligheid. Niet alleen voor de doelgroep van de richtlijn, maar ook voor alle patiënten die medicatie gebruiken.

Doel

Je verbetert en bewaakt de medicatieveiligheid in de praktijk.
Je leert fouten met betrekking tot medicatie te melden en het zorgproces te verbeteren.
Je stimuleert de rol van de patiënt wat betrekking medicatieveiligheid.
je weet hoe medicatieoverdracht tussen de huisartsenpraktijk, het ziekenhuis en de apotheek in de praktijk geregeld is.
Je kent de richtlijn medicatie overdracht.

Gebruiksaanwijzing

Praktijkopdracht in de huisartsenpraktijk, zelfstudie informatie en vragen voor een leergesprek.

Onderwijsactiviteiten

Leren van fouten

Iedereen maakt fouten. Dat geldt ook als het gaat om het werken met geneesmiddelen. Worden deze fouten gemeld en besproken tijdens VIM/MIP overleg in de praktijk? Wat wordt met meldingen gedaan op de HAP?

Zorgverleners kunnen incidenten met geneesmiddelen melden bij VMI: Voorkomen van Medicatie-Incidenten. Dat is belangrijk, omdat door leven van fouten medicijngebruik veiliger wordt.

Leren van patiënten

Ga een gesprek aan met de patiënt over gebruik van medicatie. Gebruik hierbij de onderlegger van zorg voor beter.

Wat zijn de knelpunten bij de patiënt? Hier een RIVM rapport over problemen die patiënten ervaren.

Hoe kan je de rol van patiënten met betrekking tot medicatie veiligheid vergroten? Informatie van de NHG, over hulpmiddelen om medicatieveiligheid in de zorg te verbeteren.

Actueel medicatie overzicht

Ga na hoe het medicatieoverzicht actueel gehouden wordt in jouw huisartsenpraktijk. Met andere woorden, hoe wordt ervoor gezorgd dat er geen medicatie mist of er juist opstaat terwijl het niet (meer) gebruikt wordt.

Van praktijk naar thuiszorg:

Hoe gaat de medicatieoverdracht naar de thuiszorg?

Praktijk naar HAP:

Is er op de huisartsenpost een actueel medicatieoverzicht van de patiënten die je daar ziet? Van wie wel en wie niet, waar ligt dit aan?

HAP naar praktijk:

Als de huisartsenpost aan een van jouw patiënten medicatie voorschrijft hoe komt dit dan terug in jouw HIS? Is dit terug te vinden in het actuele medicatieoverzicht in het HIS? Komt deze informatie hier via de huisartsenpost of via de apotheek die deze medicatie geleverd heeft?

Praktijk naar ziekenhuis:

Welke medicijnen komen in de verwijsbrief te staan als je iemand met spoed instuurt? Bevat het de actuele medicatie, de chronische medicatie, wat afgelopen 3 maanden afgeleverd is of nog iets anders? Wat kan hierbij missen? Staat er medicatie in die niet meer gebruikt wordt?

Ziekenhuis naar praktijk:

Hoe krijg je de medicatieveranderingen na ziekenhuisopname binnen? Staat in de ontslagbrief duidelijk welke medicatie gestopt en gestart is en de reden hiervoor? Komt er ook een bericht via de apotheek binnen waarbij de actuele medicatie aangepast wordt in het HIS? Klopt deze aanpassing ook met de ontslagbrief?

Kwaliteitsstandaard medicatie overdracht in de keten, vormt de basis waaraan de medicatie overdracht moet voldoen.

Hoe gaan we de overdracht verbeteren? Wanneer gaan we incidenten melden? en waar dan? Dit zijn vragen waar het Instituut Verantwoord Medicijngebruik zich mee bezig houdt.

Bronnen

Hulpmiddelen voor huisarts en patiënt om medicatieveiligheid in de zorg te verbeteren, NHG site

Dag van verantwoord medicijngebruik, IVM

Veilige principes in de medicatieketen, Zorg voor beter

Dossier medicatieveiligheid, Zorg voor beter

Overdracht van medicatiegegevens, NTVG, Overdracht van medicatiegegevens, P.J.I. Teeuwisse et al. okt 2019. (volledige versie alleen te lezen met NTVG abonnement bijv. via het AUMC)

De bouwstenen in de leerlijn complexe ouderenzorg

De leerlijnen

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+{{Header - Leerlijn complexe ouderenzorg}}
 {| class="infobox leerlijn-ouderen"
 ! {{Titelbalk - Leerlijn complexe ouderenzorg}}
@@ Regel 4: / Regel 6: @@
 |'''Auteur'''
 |
-{{Auteur - Els Licht|Els Licht}}<br />
+{{Auteur - Anouk Meijer}}
-{{Auteur - Niek van Asperen|Niek van Asperen}}<br />
+{{Auteur - Vivian Kenter}}
+{{Auteur - Niek van Asperen}}
 |-
 |'''Stage'''
 |
-{{stage - CZ stage}}<br />
+{{stage - CZ stage}}
 {{stage - 2e Huisartsstage}}
 |-
 |'''KBA'''
 |
-{{KBA 4.7 - Veiligheid|7. Veiligheid}}<br />
+{{KBA 4.7 - Veiligheid|7. Veiligheid}}
 |-
 |'''Competenties'''
 |
-{{Competentiegebied 1 - Medisch handelen}}<br />
+{{Competentiegebied 3 - Samenwerken}}
-{{Competentiegebied 2 - Communicatie}}<br />
+{{Competentiegebied 6 - Kennis en wetenschap}}
-{{Competentiegebied 3 - Samenwerken}}<br />
+{{Competentiegebied 7 - Professionaliteit}}
-{{Competentiegebied 4 - Organiseren}}<br />
-{{Competentiegebied 5 - Maatschappelijk handelen}}<br />
-{{Competentiegebied 6 - Kennis en wetenschap}}<br />
-{{Competentiegebied 7 - Professionaliteit}}<br />
 |-
 |'''Leerplek'''
 |
-{{Toepassing - Leergesprek}}<br />
+{{Toepassing - Huisartsenpost}}
-{{Toepassing - Praktijkleren}}<br />
+{{Toepassing - Leergesprek}}
-{{Toepassing - Onderwijsprogramma}}<br />
+{{Toepassing - Onderwijsprogramma}}
-{{Toepassing - Zelfstudie}}<br />
+{{Toepassing - Praktijkleren}}
-|-
+{{Toepassing - Themaonderwijs}}
-|'''Trefwoord'''
+{{Toepassing - Zelfstudie}}
-|
-Volgt
 |}
 === Relevantie ===
-Rond 5% van de acute opnames in Nederlandse ziekenhuizen is het gevolg van complicaties van medicijngebruik ([https://www.knmp.nl/downloads/harm-rapport.pdf Harm 2006]). Ongeveer de helft van deze gevallen is mogelijk te voorkomen. Zeker in een tijd waarin patiënten zoveel medicijnen gebruiken dat ze zelf niet meer weten wat waarvoor is en het voor de huisarts soms onduidelijk is welke specialist iets voorgeschreven heeft is het een hele uitdaging om dit probleem aan te pakken.
+In 2012 werd de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen gepubliceerd. Hierin werd geadviseerd om een medicatiebeoordeling (MBO) uit te voeren bij patiënten van ≥65 jaar die ≥5 geneesmiddelengebruiken met 1 of meerdere risicofactoren voor farmacotherapeutische problemen. Op basis van praktijkervaringen en bevindingen uit wetenschappelijk onderzoek hebben het NHG, de KNMP en de NVKG geconstateerd dat de toepassing van deze richtlijn niet doelmatig is en dat de effecten op klinische eindpunten, zoals geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopnames, zeer beperkt zijn. Een MBO is geen panacee die alle problemen die samenhangen met polyfarmacie kan oplossen. Aanpassingen van de infrastructuur, zoals het koppelen van medicatiegegevens van apotheek, huisarts en ziekenhuis voor een volledig en actueel medicatieoverzicht, zoals beschreven in de richtlijn Overdracht van Medicatiegegevens, zijn wellicht van groter belang voor het verbeteren van de medicatieveiligheid. Niet alleen voor de doelgroep van de richtlijn, maar ook voor alle patiënten die medicatie gebruiken.
 === Doel ===
-Verbeterd en bewaakt de medicatieveiligheid in de praktijk.
+* Je verbetert en bewaakt de medicatieveiligheid in de praktijk.
+* Je leert fouten met betrekking tot medicatie te melden en het zorgproces te verbeteren.
+*Je stimuleert de rol van de patiënt wat betrekking medicatieveiligheid.
+*je weet hoe medicatieoverdracht tussen de huisartsenpraktijk, het ziekenhuis en de apotheek in de praktijk geregeld is.
+*Je kent de richtlijn medicatie overdracht.
+=== Gebruiksaanwijzing ===
+Praktijkopdracht in de huisartsenpraktijk, zelfstudie informatie en vragen voor een leergesprek.
+=== Onderwijsactiviteiten ===
+==== Leren van fouten====
+Iedereen maakt fouten. Dat geldt ook als het gaat om het werken met geneesmiddelen. Worden deze fouten gemeld en besproken tijdens VIM/MIP overleg in de praktijk? Wat wordt met meldingen gedaan op de HAP?
+Zorgverleners kunnen incidenten met geneesmiddelen melden bij VMI: [https://www.medicijngebruik.nl/filedispenser/0FD30A70-9969-4B9D-B08C-A3B1A9106B13 Voorkomen van Medicatie-Incidenten]. Dat is belangrijk, omdat door leven van fouten medicijngebruik veiliger wordt.
+==== Leren van patiënten ====
+Ga een gesprek aan met de patiënt over gebruik van medicatie. Gebruik hierbij de [https://www.zorgvoorbeter.nl/docs/PVZ/vindplaats/medicatieveiligheid/veilige-principes-informatiekaart-medicijngesprek.pdf onderlegger] van zorg voor beter.
+Wat zijn de knelpunten bij de patiënt? Hier een [https://rivm.openrepository.com/bitstream/handle/10029/620758/2016-0078.pdf?sequence=3&isAllowed=y RIVM rapport] over problemen die patiënten ervaren.
+Hoe kan je de rol van patiënten met betrekking tot medicatie veiligheid vergroten? Informatie van de NHG, over [https://www.nhg.org/themas/publicaties/hulpmiddelen-voor-huisarts-en-patient-om-medicatieveiligheid-de-zorg-te hulpmiddelen om medicatieveiligheid in de zorg te verbeteren.]
+==== Actueel medicatie overzicht ====
+Ga na hoe het medicatieoverzicht actueel gehouden wordt in jouw huisartsenpraktijk. Met andere woorden, hoe wordt ervoor gezorgd dat er geen medicatie mist of er juist opstaat terwijl het niet (meer) gebruikt wordt.
+ <vimeo>https://https://vimeo.com/191962548</vimeo>
+Van praktijk naar thuiszorg:
+Hoe gaat de medicatieoverdracht naar de thuiszorg?
+Praktijk naar HAP:
+Is er op de huisartsenpost een actueel medicatieoverzicht van de patiënten die je daar ziet? Van wie wel en wie niet, waar ligt dit aan?
+HAP naar praktijk:
-==== Subdoelen ====
+Als de huisartsenpost aan een van jouw patiënten medicatie voorschrijft hoe komt dit dan terug in jouw HIS? Is dit terug te vinden in het actuele medicatieoverzicht in het HIS? Komt deze informatie hier via de huisartsenpost of via de apotheek die deze medicatie geleverd heeft?
-* Kan een gestructureerde medicatiebeoordeling uitvoeren
-* Weet wie binnen de eigen praktijk verantwoordelijk is voor het includeren van patiënten en het uitvoeren en evalueren van de medicatie reviews
-* Weet hoe medicatieoverdracht tussen de huisartsenpraktijk, het ziekenhuis en de apotheek geregeld is.
-=== Voorbereiding ===
+Praktijk naar ziekenhuis:
-==== medicatiereview====
+Welke medicijnen komen in de verwijsbrief te staan als je iemand met spoed instuurt? Bevat het de actuele medicatie, de chronische medicatie, wat afgelopen 3 maanden afgeleverd is of nog iets anders? Wat kan hierbij missen? Staat er medicatie in die niet meer gebruikt wordt?
-Complexe oudere patiënten hebben vaak meerdere aandoeningen waarvoor ze behandeld worden, hierdoor is het gevaar groot dat er zaken over het hoofd gezien worden en er onder- of overbehandeling plaatsvindt.  Om dit tegen te gaan is er in 2012 de [https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/polyfarmacie_bij_ouderen.pdf Richtlijn polyfarmacie] gepubliceerd die richting geeft in het gestructureerd in kaart brengen en optimaliseren van medicatie door middel van een medicatiereview.
-Een aantal hulpmiddelen bij het opstellen van een medicatiereview zijn:
+Ziekenhuis naar praktijk:
-* [https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/2015-07-07_start-en_stopp-criteria_zakboekje_2015.pdf START en STOPP criteria], criteria per medicatie groep waarom deze minder geschikt kan zijn bij ouderen.
-* [https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/uitwerking_stappenplan.pdf STRIP] Systematic Tool to Reduce Inappropriate Prescribing.
-* [https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/stappenplan.pdf Stappenplan medicatie beoordeling]
-* Voorbeeldformulier in te vullen bij afname van een [http://www.ephor.nl/media/1079/gestructureerde-medicatie-anamnese-2010.pdf gestructureerde medicatie anamnese].
-* [https://www.thuisarts.nl/polyfarmacie-bij-ouderen/ik-ben-ouder-dan-65-en-gebruik-veel-medicijnen Patiënteninformatie polyfarmacie] van thuisarts.
-==== Actueel medicatie overzicht ====
+Hoe krijg je de medicatieveranderingen na ziekenhuisopname binnen? Staat in de ontslagbrief duidelijk welke medicatie gestopt en gestart is en de reden hiervoor? Komt er ook een bericht via de apotheek binnen waarbij de actuele medicatie aangepast wordt in het HIS? Klopt deze aanpassing ook met de ontslagbrief?
-Een ander cruciaal item binnen de medicijnveiligheid is de overdracht van medicatiegebruik. Bijvoorbeeld vanuit de huisarts naar het ziekenhuis en andersom, maar ook bij bezoek aan de huisartsenpost of bij het ophalen van medicatie bij verschillende apotheken. Als de huisarts over onvoldoende of foutieve informatie over het medicijngebruik beschikt geeft dit een grotere kans op complicaties door bijvoorbeeld het herstarten van medicatie met ernstige bijwerkingen of interacties. In 2006 is er een [https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/actueel_medicatieoverzicht_in_de_eerste_lijn.pdf landelijke eerstelijns samenwerkingsafspraak] gemaakt met aanbevelingen om hier lokaal afspraken over te maken.
-Voorbeeld taakverdeling in de [https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/veilige_principes_in_de_medicatieketen.pdf medicatieketen] (blz 15-22 huisarts)
+[https://www.zorginzicht.nl/kwaliteitsinstrumenten/medicatieoverdracht Kwaliteitsstandaard medicatie overdracht in de keten], vormt de basis waaraan de medicatie overdracht moet voldoen.
-=== Bouwstenen ===
+Hoe gaan we de overdracht verbeteren?  Wanneer gaan we incidenten melden?  en waar dan? Dit zijn vragen waar het [https://www.medicijngebruik.nl/vmi/over-verzamelen-medicatie-incidenten--vmi-#informatiepagina Instituut Verantwoord Medicijngebruik] zich mee bezig houdt.
-==== Medicatiereview: ====
+=== Bronnen ===
+[https://www.nhg.org/themas/publicaties/hulpmiddelen-voor-huisarts-en-patient-om-medicatieveiligheid-de-zorg-te Hulpmiddelen voor huisarts en patiënt om medicatieveiligheid in de zorg te verbeteren], NHG site
-===== Chronische zorg stage =====
+[https://www.medicijngebruik.nl/projecten/informatiepagina/4065/dag-van-verantwoord-medicijngebruik Dag van verantwoord medicijngebruik], IVM
-Tijdens de themadagen chronische zorg wordt er aandacht besteed aan Polyfarmacie
-===== Huisartsenpraktijk =====
+[https://www.zorgvoorbeter.nl/docs/PVZ/vindplaats/medicatieveiligheid/veilige-principes-in-de-medicatieketen.pdf Veilige principes in de medicatieketen], Zorg voor beter
-Het opstellen van een medicatiereview vereist een zekere investering van tijd. De juiste patiënten moeten gevonden worden, er moet een farmacotherapeutische anamnese afgenomen worden, een analyse en een behandelplan opgesteld worden. Dit behandelplan moet met de patiënt overlegd worden en de effecten hiervan moeten gemonitord worden.
-* Zoek voor jouw huisartsenpraktijk uit wie voor welke stap verantwoordelijk is en wie het proces als geheel monitort.
-* Probeer met minstens 3 patiënten alle stappen van de medicatiereview te doorlopen. Wat valt je hierbij het meeste op? Waar loop je tegenaan?
-* Is er een vergoeding voor de huisartsenpraktijk of de betrokken apotheek en aan welke criteria moet voldaan worden om hier voor in aanmerking te komen?
-==== Actueel medicatie overzicht ====
+[https://www.zorgvoorbeter.nl/medicatieveiligheid?_ga=2.155049848.1914133669.1610378311-335683456.1610378311 Dossier medicatieveiligheid], Zorg voor beter
-===== Huisartsenpraktijk =====
+[https://www.ntvg.nl/artikelen/overdracht-van-medicatiegegevens Overdracht van medicatiegegevens], NTVG, Overdracht van medicatiegegevens, P.J.I. Teeuwisse et al. okt 2019. (volledige versie alleen te lezen met NTVG abonnement bijv. via het AUMC)
-Ga na hoe de medicatieoverdracht in jou huisartsenpraktijk geregeld is.
-* Praktijk naar HAP: Is er op de huisartsenpost een actueel medicatieoverzicht van de patienten die je daar ziet? Van wie wel en wie niet, waar ligt dit aan.
-* HAP naar praktijk: Als de huisartsenpost aan een van jouw patiënten medicatie voorschrijft hoe komt dit dan terug in jou His? Is dit terug te vinden in zijn actuele medicatieoverzicht in het HIS? Komt deze informatie in het HIS via de huisartsenpost of via de apotheek die deze medicatie geleverd heeft?
-* Praktijk naar ziekenhuis: Als jij iemand met spoed instuurt welke medicijnen komen dan in zijn verwijsbrief te staan? Bijvoorbeeld de actuele medicatie of de chronische medicatie of wat afgelopen 3 maanden afgeleverd is of nog iets anders? Wat kan hierbij missen? Staan er dingen in die hij niet meer gebruikt?
-* Ziekenhuis naar praktijk:Hoe krijg je de medicatieveranderingen na ziekenhuis opname binnen? Staat in de ontslagbrief duidelijk welke medicatie gestopt en gestart is en de reden hiervoor? Komt er ook een bericht via de apotheek binnen waarbij de actuele medicatie aangepast wordt in het his? Klopt deze aanpassing ook met de ontslagbrief?
 {{Footer - Leerlijn complexe ouderenzorg}}

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Anouk Meijer Vivian Kenter Niek van Asperen
Stage	CZ stage 2e Huisartsstage
KBA	7. Veiligheid
Competenties	Samenwerken Kennis en wetenschap Professionaliteit
Leerplek	Huisartsenpost Leergesprek Onderwijsprogramma Praktijkleren Themaonderwijs Zelfstudie