Cognitieve meetinstrumenten voor ouderen

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Vivian Kenter; Anouk Meijer; Niek van Asperen;
Stage	CZ stage; 2e Huisartsstage;
KBA	3. Intercurrente ziekten
Competenties	Medisch handelen; Kennis en wetenschap;
Leerplek	Leergesprek; Praktijkleren; Themaonderwijs; Zelfstudie;

Inhoud

1 Relevantie
2 Doel
3 Onderwijsactiviteiten
4 Meetinstrumenten
5 Bronnen

Relevantie

Een op de vijf mensen krijgt dementie. Dementie is een aandoening met cognitieve stoornissen als gevolg. Er kunnen verschillende cognitieve stoornissen optreden zoals: geheugenstoornissen, afasie, apraxie, agnosie, stoornissen in de uitvoerende functie, stoornissen in aandacht en concentratie en/of mentale verwerkingssnelheid en stoornissen in visueel-ruimtelijke of constructieve vaardigheden. Ook kunnen ontregelingen in stemming en gedrag optreden, zoals depressief, angstig, achterdochtig, geagiteerd en agressief gedrag, nachtelijk onrust, wanen en hallucinaties. Deze symptomen kunnen belastend zijn zowel voor de patiënt zelf als zijn mantelzorger.

Cognitieve stoornissen hebben een grote invloed op zelfredzaamheid en het dagelijks functioneren. Bij de diagnose, screening en het bepalen van de ernst van een cognitieve stoornis kunnen meetinstrumenten een toegevoegde waarde hebben. Hierbij is uniformiteit van afname belangrijk voor de diagnostiek, verwijzingen en monitoring. De meetinstrumenten bestaan uit vragenlijsten en zijn bruikbaar voor de huisartsenpraktijk en wetenschappelijk onderzoek.

Doel

Je kunt geschikte vragenlijsten afnemen en inzetten bij diagnose, screening en het bepalen van de ernst van een cognitieve stoornis.

Onderwijsactiviteiten

Deze bouwsteen bestaat uit vragenlijsten en instructiefilmpjes. Je bestudeert de vragenlijsten en instructiefilmpjes en neemt in overleg met de opleider de vragenlijsten af bij een proefpersoon en/of bij de patiënt(en). Bespreek de uitkomst met de opleider en of de POH-ouderen.

Meetinstrumenten

MMSE (Mini-Mental State Examination)

De MMSE wordt gebruikt voor het screenen van cognitieve beperkingen bij ouderen. De test evalueert de cognitieve functies: aandacht en oriëntatie, geheugen, registratie, herinnering, berekening, taal en handelingen.

Vragenlijst: MMSE
Instructiefilmpje: de perfecte MMSE afname
Instructiefilmpje: MMSE afname bij patiënt met Alzheimer

Kloktekentest

De kloktekentest meet veel cognitieve vaardigheden, waaronder het visueel semantisch geheugen, het werkgeheugen, visuospatiële vaardigheden, aandacht en enkele uitvoerende functies. De kloktekentest wordt als aanvulling bij de MMSE afgenomen als onderdeel van de diagnostiek van dementie. Bij geheugenklachten wordt de kloktekentest aanbevolen in combinatie met de MMSE.

Kloktekentest: Vraag de patiënt een cirkel te tekenen, vervolgens de 12 cijfers van een klok erin te tekenen en de wijzers van de klok op 10 over 11 te zetten.

Tabel: kloktekentest scoren
Instructiefilmpje: kloktekentest afname

MoCA (Montreal Cognitive Assessment)

De MoCA is een beknopt screeningsinstrument voor het meten van cognitieve achteruitgang en bevat de volgende acht cognitieve domeinen:

executieve functies (processen die nodig zijn om activiteiten te plannen en te sturen),
visuospatiële vaardigheden (het zien en verwerken van ruimtelijke informatie)
aandacht
concentratie
werktempo
taal
kortetermijngeheugen
oriëntatie

Vragenlijst: MoCA
Instructiefilmpje: MoCA-afname

De RUDAS (Rowland Universal Dementia Assessment Scale)

De RUDAS is een korte cognitieve screeningtest voor dementie, geschikt voor mensen met beperkte taalvaardigheid. De test is ontwikkeld in Australië, vrij van copyright en door de onderzoeksgroep van het Medisch Centrum Slotervaart in samenwerking met Erasmus Medisch Centrum en Havenziekenhuis vertaald en gevalideerd.

Vragenlijst: RUDAS
Instructiefilmpje: RUDAS-afname

De GDS-15 (Geriatric Depression Scale)

De GDS-15 is een screeningsschaal voor depressie bij ouderen. Deze vragenlijst wordt door de ouderen zelf ingevuld.

Vragenlijst: GDS-15

Bronnen

Klinisch redeneren bij ouderen, functiebehoud in levenssloopperspectief, Ton Bakker, Vera Habes, Germieke Quist, Judith van der Sande, Wim van de Vrie. Derde herziende druk, 2019.
Ouderenzorg in de huisartsenpraktijk B. Oostveen, V. Kenter-Hupkes Uitgave van het NHG, 2023.
Ouderenpsychiatrie: de praktijk Herkennen en signaleren van psychische en psychiatrische aandoeningen, Martin G. Kat

De bouwstenen in de leerlijn complexe ouderenzorg

De leerlijnen

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Vivian Kenter Anouk Meijer Niek van Asperen
Stage	CZ stage 2e Huisartsstage
KBA	3. Intercurrente ziekten
Competenties	Medisch handelen Kennis en wetenschap
Leerplek	Leergesprek Praktijkleren Themaonderwijs Zelfstudie