Dementie bij ouderen met migratieachtergrond

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Anouk Meijer; Vivian Kenter;
Stage	CZ stage; 2e Huisartsstage;
KBA	3. Intercurrente ziekten
Competenties	Medisch handelen; Communicatie; Aandachtsgebied diversiteit;
Leerplek	Leergesprek; Onderwijsprogramma; Praktijkleren; Themaonderwijs; Zelfstudie;

Relevantie

Ouderen met migratieachtergrond hebben drie tot vier keer zoveel kans op dementie dan autochtonen (1) door het vaker voorkomen van co-morbiditeit. Ook komt dementie op jongere leeftijd voor bij niet-westerse migranten. Een laag opleidingsniveau en beperkte gezondheidsvaardigheden zorgen voor het vaker voorkomen van chronische aandoeningen zoals diabetes, COPD, hart- en vaatziekten, angststoornissen, depressie en dementie.
Problemen met het geheugen worden vaak als normaal en horend bij het ouder worden beschouwd. Bij van oorsprong Nederlandse ouderen kun je het verlies van taalvaardigheid als belangrijk signaal zien, maar bij migranten is de Nederlandse taalbeheersing vaak al minder goed. Door het niet goed beheersen van de Nederlandse taal wordt er vaak over fysieke klachten gesproken. Als autochtone ouderen niet meer goed voor zichzelf kunnen zorgen, kan dit een signaal van dementie zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld niet meer goed omgaan met geld, of hebben geen overzicht over de boodschappen. Bij Turkse en Marokkaanse ouderen worden deze taken vaak al eerder gedaan door de kinderen. Ook is er in andere culturen een taboe op psychische achteruitgang; als iets om je voor te schamen, of zelfs een straf van God. Hierdoor wordt professionele hulp vaak (te) laat ingeschakeld. Het is belangrijk om, als zorgverlener, dementie bij ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond te signaleren en/of te diagnosticeren of door te verwijzen.

Doel

Je hebt kennis van de prevalentie van dementie bij (niet-westerse) migranten.
Je ontwikkelt vaardigheden voor het signaleren en diagnosticeren van dementie.
Je ontwikkelt cultuur sensitieve gespreks- en begeleidingsvaardigheden.
Je kunt actief het gesprek aangaan met mantelzorgers.

Gebruiksaanwijzing

De informatie is te gebruiken voor zelfstudie met aansluitend een opdracht om in de huisartsenpraktijk uit te voeren. De bronnen zijn ook goed te gebruiken om onderwijs of een voordracht te geven.

Onderwijsactiviteiten

Zelfstudie

Doe de kennisquiz Migrantenouderen met dementie van Dementiezorg voor elkaar.
Bekijk het filmpje: dementie onder Turkse en Marokkaanse ouderen.

Tools die geschikt zijn voor het signaleren van dementie bij migranten zoals beschreven door Jos van Campen, klinisch geriater en onderzoeker:

Wees bewust van het vaker voorkomen van dementie onder meer samen met frequenter optreden van co-morbiditeit.
Observeer het gedrag: plotselinge verandering, achterdochtiger, apathischer of agressiever.
Vraag goed door over de conditie van de patiënt. Hierbij kun je vragen naar cultuurgerelateerde zaken zoals de gang naar moskee, of rituelen rond het bidden. Maar ook het herkennen van kleinkinderen. Gezien het taboe dat op dementie rust, komen patiënten hier niet snel mee naar buiten.
Schakel een zorgverlener in die dezelfde cultuur heeft – maar bij voorkeur uit andere sociale kring!
Wijs de oudere en de familie op de website van Alzheimer Nederland.
Laat naasten van de oudere een online test voor signaleren doen. Deze test is beschikbaar in het Nederlands, Turks en Arabisch.

Praktijkopdracht

Ga in de praktijk na of er ouderen (≥ 65 jaar) met een niet-westerse migratieachtergrond zijn. Ga aan de hand van de eerder benoemde tools na of er aanwijzingen zijn voor dementie bij hen.
Goede diagnostiek en zorg voor dementerende migranten is echter ingewikkeld. Voor het stellen van de diagnose dementie kun je de patiënt verwijzen naar de SO of klinisch geriater.
Op een aantal plaatsen in Nederland zijn er poliklinieken ontstaan voor oudere migranten.
Met de RUDAS-geheugentest kan de huisarts een indicatie krijgen om de diagnose dementie te stellen of door te verwijzen. Meer over de RUDAS-vragenlijst, zie Bouwsteen cognitieve meetinstrumenten voor ouderen.
Het stellen van de diagnose dementie maakt het mogelijk om ouderen en hun mantelzorger te informeren, begeleiden en om zorg te kunnen ontsluiten.
Voor patiënten is er informatie over het hele proces beschikbaar via Pharos.
Ga het gesprek aan met de mantelzorger(s).
Op basis van het culturele interview heeft Pharos een gesprekslijst ontwikkeld waarmee zorgverleners in gesprek kunnen met mantelzorgers van oudere migranten met dementie. Bijvoorbeeld wanneer de cliënt niet meer goed in staat is zelf vragen te beantwoorden. Maar ook een vragenlijst om te kunnen signaleren of de mantelzorg overbelast raakt. Een folder behorend bij de checklist kan hier vervolgens meer informatie over geven.

Bronnen

(1) Prevalence of mild cognitive impairment and dementia in older non‐western immigrants in the Netherlands: a cross‐sectional study, International Journal of Geriatric Psychiatry.
Dementie onder Turkse en Marokkaanse ouderen, Thuiszorg Turkse en Marokkaanse ouderen.
Documentaire van de NPO/moslim omroep, vanuit de mantelzorger en geestelijk verzorger met kreten uit de islam, ook voor mantelzorgers! (30 min).
Ouderdomsziekten.
Informatie over dementie op huisarts-migrant.nl.
Migrantenouderen, Dementiezorg voor Elkaar.
Diversiteit bij informele hulp aan dementie, Kennisplatform integratie en samenleving.

De bouwstenen in de leerlijn complexe ouderenzorg

De leerlijnen

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Anouk Meijer Vivian Kenter
Stage	CZ stage 2e Huisartsstage
KBA	3. Intercurrente ziekten
Competenties	Medisch handelen Communicatie Aandachtsgebied diversiteit
Leerplek	Leergesprek Onderwijsprogramma Praktijkleren Themaonderwijs Zelfstudie